خواجه محمد زمان لواري رح [1713ع–1774ع]
ميمڻ عبدالغفور سنڌي
اسلام جي پهرين خليفي، حضرت ابو بڪر صديق رضه جي سلسله -
نسب مان لواريءَ جو لعل، خواجه محمد زمان ولد شيخ عبداللطيف صديقي رح، 21 رمضان
المبارڪ 1125 هه مطابق 31 جولاءِ 1713ع تي تولد ٿيو. سندس وڏا، خليفي هارون رشيد
جي ڏينهن ۾ سنڌ ۾ اچي، ٺٽي ۾ سڪونت اختيار ڪيائون. ڪجهه وقت لاءِ ڪڇ طرف به ويا،
پر پوءِ واپس اچي سنڌ ۾ ديرو ڄمايائون. خواجه صاحب ڄمندي ئي ڄام هو– 1736ع ۾ سندس
والد وفات ڪئي جنهن کان پوءِ حيدرآباد ضلعي جي، تڏوهڪي تعلقي بدين جي ايراضيءَ ۾
”لواريءَ“ نالي ڳوٺ ٻڌي رهڻ لڳو .
هي عالم رباني زاهد الزمان، ساده طبع، تڪلف ۽ تصنع کان
عاري، فارغ التحصيل ٿي پنهنجي ڳوٺ ۾ في سبيل الله متو ڪل عليٰ الله، ديني درس
ڏيندو رهيو. سندس فيض هزارين انسان سيراب ٿيا پاڻ درس و تدريس سان گڏوگڏ تحرير ۽
فتويٰ جو ڪم به ڪندو هو سندس فتوائون حقانيت سببان ، سنڌ خواه هند، بلوچستان ۽
خراسان ۾ به مشهور ٿيون. بيچيده مسئلي کي به پنهنجي نور بصيرت ۽ خداداد لياقت سان
عقده ڪشائي ڪرڻ ۾ مهارت حاصل هيس. اُهوئي سبب هو جو پاڻ خانگاهن ۽ سردارن جي طرفان
ميراث جي مسئلن لاءِ ”امين“ مقرر هو.
هن علم فنون جي ڪامل درويش، 4 ذيقعد 1188 هه مطابق 12
فيبروري 1774ع تي دارالفانيءَ مان دارالباقيءَ ڏانهن پنهنجي منزل ڪوچ ڪئي. سندس
مرقد لواري شريف ۾ عام و خاص لاءِ زيارت گاه بڻيل آهي.
خواجه صاحب، ادب، شعر، منطق، حڪمت، فلسفي ۽ فقہ ۾ ڪمال
حاصل ڪندي، عربي، فارسي ۽ سنڌي زبانن ۾ بيتڪلف ۽ پختا شعر چيا آهن. خاص ڪري سنڌي
شعر جي ”ڪافي“ صف ۾ کيس زياده مهارت حاصل هئي. سندس اڪثر ڪلام ”بيتن“ جي صورت ۾،
حقيقت ۽ معرفت جو سرچشمو آهي، جيڪو اندازي مطابق 85 چيو وڃي ٿو؛ جنهن جي عربي شرح،
سندس خاص مريد ۽ سنڌ جي برگزيدي عالم ۽ محقق مخدوم عبدالرحيم گروهڙي رح 1739ع –
1778ع) لکي آهي؛ جنهن جو سنڌي ترجمو؛ شمس العلماءُ ڊاڪٽر عمرالدين محمد خان دائود
پوٽي صاحب (1896ع – 1958ع) : ”ابيات سنڌ“ جي نالي سان لکي ؛ ”سنڌي ادبي سوسائٽي ڪراچي“
طرفان 1939ع ۾ منظر عام تي آندو.
خواجه صاحب جو ڪلام حالانڪ محدود تعداد ۾ آهي ؛ مگر قديم
رنگ ۾ فن ۽ فڪر جي بلندي منجهس زياده نظر اچي ٿي؛ جيڪا فڪري؛ سنجيده ۽ متين آهي.
منجهس اشاريت ۽ معونيت سان گڏو گڏ زبان جي دلاويزي پڻ جهجهي انداز ۾ موجود آهي.
سندس زبان عالمانه ۽ انداز - بيان شاعرانه آهن.
No comments:
راءِ ڏيندا