شيخ اياز- ۳

شيخ اياز- ۳

هڪ باغي، هڪ انقلابي شاعر

رام اوڏ

سياسي، سماجي ۽ ادبي تحريڪون ۽ رجحان هڪ شاعر تي اثر انداز ٿين ٿا. اهڙو ئي ڪو ڪرب هجي ٿو، جو هو رد عمل ۾ لکي ٿو. جنرل ايوب خان، جنرل يحييٰ خان ۽ جنرل ضياءَ جي آمريتي دؤرن شيخ اياز جي سوچ ۽ شعور کي سگھه بخشي. ۱۹۵۵ع کان نومبر ۱۹۶۹ع تائين ون يونٽ جي دؤر آهي، ان دؤر ۾ اياز  گهڻو سَٺو ۽ برداشت ڪيو، اياز جا ڪتاب “ڀونر ڀري آڪاس” ۱۹۶۴ع ۾، “ڪلهي پاتم ڪينرو” ۱۹۶۸ع ۾، “جي ڪاڪ ڪڪوريا ڪاپڙي” ۱۹۸۶ع ۾ ضبط ٿيا. اياز کي سيپٽمبر ۱۹۶۵ع کان ڊسمبر ۱۹۶۵ع تائين پهريون دفعو جيل ياترا ڪرائي وئي. ايوب شاهي ٻيو دفعو نومبر ۱۹۶۸ع کان فيبروري ۱۹۶۹ع تائين ساهيوال جيل ڀيڙو ڪيو. اياز ٽيون دفعو مئي ۱۹۷۱ع کان جنوري ۱۹۷۲ع تائين جيل ۾ رهيو. اياز سياسي طور تي بزم صوفياءِ سنڌ، متحدا محاذ ۽ عوامي ليگ ۾ رهيو.

راز ناٿن شاهي

راز ناٿن شاهي

ناميارو شاعر، ڪھاڻيڪار ۽ مصور

محمد سليمان وساڻ

ناليواري شاعر راز ناٿن شاهيءَ جو اصل نالو علي شير ولد نور محمد ميراڻي آهي، سندس جنم ۷ آگسٽ ۱۹۴۷ع تي ضلعي دادوءَ جي مشهور شهر خيرپور ناٿن شاهه ۾ ٿيو. ابتدائي تعليم خيرپورميرس جي ناز هاءِ اسڪول مان حاصل ڪيائين. کيس ادب سان لڳاءُ پنهنجي ناني مرحوم محمد اعظم ’اعظم‘ ميراڻيءَ کان ورثي ۾ مليو. راز ناٿن شاهي ادبي دنيا ۾ ڪهاڻيڪار طور متعارف ٿيو. هي پهريان علي شير ۽ ’عين شين‘ جي نالن سان ڪهاڻيون لکندو هو. سندس لکڻيون سنڌي روزنامن، هفتيوار اخبارن ۽ مختلف ماهوار رسالن ۾ شايع ٿينديون رهيون آهن. هڪ سال ڪهاڻيون لکڻ کانپوءِ سندس لاڙو شاعريءَ ڏانهن ٿيو، جنهن بعد ئي هن شعر جي مختلف صنفن تي به لکڻ شروع ڪيو. شاعريءَ ۾ ’راز‘ تخلص ڪتب آندائين. سندس شعر سنڌي زبان جي مشهور رسالن ۾ ڇپبا رهيا آهن. هو شاعر هئڻ سان گڏ هڪ بهترين ڪرڪيٽ رانديگر، اسٽيج فنڪار ۽ مصور پڻ آهي. هر صنف تي طبع آزمائي ڪئي اٿس.

بدر ڌامراهو

بدر ڌامراهو

لطيف شناسيءَ تي ڪم ڪندڙ قلمڪار

استاد لغاري

لطيف شناسيءَ تي عالمانه معيار جو عاليشان ڪم ڪندڙ اديب، ڊاڪٽر بدر ڌامراهو صاحب جو تحقيقي ڪتاب “لطيفي انسائيڪلو پيڊيا” منهنجي ميز تي موجود آهي. دل چوي ٿي ته اڄ انهيءَ قيمتي ڪتاب مان، ڪُجھ قُرب جا ڪڻا ڪڍي، پنهنجو پيارو پياسي مِٺڙو مَنڙو مَنائجي. واضح هجي ته آئون ڪو نقاد ناهيان، جو مذڪوره ڪتاب تي تيز تند تکي تنقيد ڪريان يا چڱي چوکي چُڀندڙ چيرڦاڙ ڪري پنهنجي پاڻ کي مڃايان. مون کي صرف محبت جا ٻه ٽي ماڻڪ ۽ موتي مولڻا آهن. ٻه ٽي ٻاڙا ۽ ٻاتا ٻاتا ٻول ٻولڻا آهن ۽ ڳالهڙين جا ڳاڙها ڳُوڙها ڳهڻا ڳولڻا آهن. موجوده ويجھي دور ۾، لطيف شناسيءَ تي جيڪي اديب ۽ عالم ڪم ڪري ويا آهن، يا اڃان آلڙين اکڙين کي اوجاڳا ڏيئي لکي رهيا آهن، ته انهن ۾ محترم بدر ڌامراهو صاحب جو نالو مڙني کان مٿانهون بيٺو آهي. ٻين اهڙن عظيم عالمن ۾، سائين جي ايم سيد، ڊاڪٽر ميمڻ عبدالمجيد سنڌي، ڊاڪٽر عبدالجبار جوڻيجو، ڊاڪٽر نواز علي شوق، ڊاڪٽر ڪمال ڄامڙو، ڊاڪٽر احسان دانش، ڊاڪٽر فياض لطيف، ڊاڪٽر عبدالغفور ميمڻ، ڊاڪٽر شير مهراڻي، پروفيسر ڊاڪٽر فهميده حسين، ج ع منگھاڻي، محمد حسين ڪاشف، معمور يوسفاڻي، انب گوپانگ، استاد امير علي خان، راهب علي لاڙڪ ۽ غلام شبير پيراهين سميت، سوين سَو نالا ڳڻائي سگھجن ٿا. (طوالت سبب هتي اختصار کان ڪم وٺجي ٿو) مِٺي مِٺي ماٺ ميٺ ۾، جرمنيءَ جي جوڙيل هٿ بٿيءَ ۾ گاسليٽ وجھي، وِلهِيءَ وٽ وڏي ڪري، اُن جِي جِهيڻِي ۽ جِهڪِي روشنيءَ تي، قيمتي ڪامياب قلمي پورهيو ڪندڙ، شاھ جو شيدائي ۽ لطيف جو پيارو پارکو، ڊاڪٽر بدر ڌامراهو صاحب، ڪتاب “لطيفي انسائيڪلو پيڊيا” جي پيش لفظ ۾ لکي ٿو، ته “اسان هن وقت تائين، صرف فني ۽ فڪري لحاظ کان شاھ تي ڪم پئي ڪيو آهي. سائنسي ۽ تاريخي نقطهءِ نگاھ کان، شاھ تي ڪم ٿيو ئي ناهي.” بلڪل درست! اسان هن وقت تائين اهو به طئي ڪري نه سگھيا آهيون، ته “شاھ جو پنهنجو پيور، نج ۽ حقيقي ڪلام ڪهڙو ۽ ڪيترو آهي؟” مارڪيٽ ۾ ۱۰۰ قسم جا شاھ جا رسالا موجود آهن. هر هڪ رسالي ۾ ڪلام جو تعداد مختلف آهي ۽ سڀني سُرن ۾ فرق موجود آهي. نه فقط ايترو، پر بيتن ۽ واين جون پڙهڻيون به پنهنجيون پنهنجيون ۽ جدا جدا بيٺل آهن. بيتن جون اڌو اڌ سٽون اڳتي پوئتي ڪيل آهن. ڪن بيتن جون مورڳو سٽون ئي غائب آهن. سائنسي ۽ تاريخي نقطءِ نگاھ وارو ڪم ته انهيءَ کان اڃان اڳتي رهيو پيو آهي. بهرحال “جَنِ کي جِيائِين، پِريَنِ پاڻُ پَسائِيو، تَنِ کي تِيائِين، لِيئا پائِڻ آئِيا.” (شاھ)

ڪليم ٻٽ

ڪليم ٻٽ

محمد سليمان وساڻ

ڪليم ٻُٽ ۰۴ اپريل ۱۹۸۴ تي ضلعي دادو جي تعلقي مهيڙ جي ڳوٺ ٻُٽ سرائي ۾ ڄائو، سندس جنم سنڌ جي ناليواري تعليمدان، محقق ۽ ليکڪ ڊاڪٽر الهه رکيو ٻُٽ جي گهر ۾ ٿيو. هن وقت تائين ۱۲ جي لڳ ڀڳ ناول لکندڙ ڪليم ٻُٽ جي ٻي سڃاڻپ صحافي طور به آهي. ڪليم ٻُٽ هن وقت ميڊيا اسٽڊيز مان ايم فل ڪري رهيو آهي ۽ جنگ جي رپورٽنگ (وار رپورٽنگ) تي ايم فل جي ڊگري لاءِ تحقيقي مقالو لکي رهيو آهي.

ھدايت ڏيپر

ھدايت ڏيپر

ھڪ ڪويتاڪار جي جيون ڪٿا جي سفر  جا عڪس ۽ جنم ڏينھن.

خليق ٻگھيو

ڪي ماڻھو پنھنجي اندر ۾ نھايت پرفيڪٽ ٿين ٿا، ھِن مطلبي مفاد پرست ۽ ڪنزيومر سوسائٽيءَ ۾ پنھنجي رنج و غم، ڏُکن دردن، جا مسيحا به پاڻ ٿين ٿا، پر پيٽ جي  جابر مفلسيءَ کان، سماج جي روحاني تشدد وارن ذھني-غربتن تائين ھُو ڪِٿي به ڪنھن جي شڪايت نٿا ڪَن، ھُنن جي درياھ دلي روين جي چھرن ۾ ٻھڪندي آھي، ھُنن ھميشه ڏيڻ سِکيو آھي، پر اُنھن ڪردارن سان خود غرض سماج ٻه اکيائي ڪري ويندو آھي ۽ قسمت به موقعي جو فائدو وٺي کين رڻن ۾ رُلائي ڇڏيندي آھي، نتيجي ۾ اھڙا ماڻھو ڳوڙھن ڳاڙڻَ جي برعڪس، پاڻَ کي پاڻ ئي سگھارو ڪري وٺندا آھن، ڇو ته اُھي ڄاڻندا آھن ته وڇون پنھنجي فطرت کان مجبور ھُوندو آھي، بلائن جي مُنھن تي اڻ ڄاڻائيءَ سان پير اچي وڃي ته ماڻھو ڪکجي پوندو آھي، ڪم ظرف ماڻھن جو ظرف، گِلا سان وڌائي ناھي سگھبو، فيشن-پرست سماجي روين جي ھِن مصنوعي سماج ۾ ڪَئين واڳون واٽُن تي وات ڦاڙي بيٺا ھُوندا آھن، ھي ماڻھو نتيجي ۾ محتاط ٿي ويندا آھن پر ڪم ظرفيءَ، بي مروتيء، موقعي پرستيءَ جو جواب، ساڳين روين سان ڪونه ڏيندا آھن، آئون ھِن قسم جي ماڻھن جو دوست رھيو آھيان.

عبدالڪريم مغل

عبدالڪريم مغل

لالا نور خان نوناري

عبدالڪريم مغل، ٺل شهر ۾ پھرين جنوري ۱۹۶۱ تي، قادر بخش مغل جي گهر ۾ اک کولي. بنيادي تعليم ٺل مان حاصل ڪرڻ بعد، ميٽرڪ ۱۹۷۵ ۾ ميونسپل ھاءِ اسڪول جيڪب آباد ۽ انٽر ۱۹۷۹ ۾ گورنمينٽ ڊگري ڪاليج مان ڪيائين. سال ۱۹۷۹ع ۾ ڊگري ڪاليج ۾ ليبارٽري اسٽنٽ مقرر ٿيو. سال ۱۹۸۶ ۾ ايم اي اسلامڪ ڪلچر، ۱۹۹۲ ۾ ايم اي جرنلزم ۽ ۱۹۹۴ ۾ ايم اي سنڌي مان ڪئي. ايم اي صحافت لاءِ روزانا “جاڳو” ڪراچي تي ھڪ مونوگراف لکي ڏنائين ۽ ان وقت ٺل جو پھرين ماڻھو ھو جنهن ايم اي صحافت ۾ ڪئي.

ڊاڪٽر پرسو گدواڻي

ڊاڪٽر پرسو گدواڻي

ڊاڪٽر ھدايت پريم 

سنڌي ٻوليءَ جو ھڪ نماڻو ۽ خاموش طبع محقق ڊاڪٽر پرسو جيسارام گدواڻي پوني جي مشھور ۽ معروف ڊيڪن ڪاليج ۾ سنڌي لسانيات جي شعبي ۾ ريڊر جي عھدي تي فائز آھي. گدواڻي صاحب پنهنجي سموري ڄمار سنڌي ٻولي ۽ سنڌي ڪلچر تي تحقيق ۾ گذاري آھي. ھو ھند ۽ سنڌ ۾ بحيثيت ھڪ بهترين ماھر لسانيات طور ڄاتو سڃاتو وڃي ٿو. سنڌي ادب ۾ ھو ھڪ اھم ۽ عزت ڀريو مقام رکي ٿو.

ڪامريڊ صالح بلو

ڪامريڊ صالح بلو

هڪ سچي سياسي ڪارڪن جو وڇوڙو

عوامي آواز ايڊيٽوريل

جهونو سياسي ڪارڪن، صحافي. سماجي اڳواڻ ۽ ادب دوست ڪامريڊ صالح بلو به هميشه جي لاءِ موڪلائي ويو. نوابشاهه  جي مٽي مان جنم وٺندڙ هن شخص سموري عمر عوام جي خدمت ڪندي گذاري، بلوغت واري وهي کان هن سماج جي مدي خارج ريتن رسمن ۽ ڏاڍ جي نظام کي ٽيڪ ڏيندڙ قانون خلاف جيڪو بغاوت جو جهنڊو هٿ ۾ کنيو هو، هن ان جو نه رڳومان رکيو پر پنهنجي ڳالهه تي عمر جي آخري گهڙي تائين به قائم رهيو. سموري سنڌ جا سياسي ڪارڪن صالح بلو کي هڪ سچي کري، بي لوث ۽ ايماندار ڪارڪن طور سڃاڻندا هئا.

بابو عبدالعزيز سومرو - امتياز منگي

بابو عبدالعزيز سومرو

امتياز منگي

سنڌ جو اهو اترادي شهر ڪشمور جنهن ۾ ڪنهن ماءُ جي هنج جهڙا جنڊي جا هندورا ڏسڻ لاءِ شڪارپور جا شهنشاه ڪاريگر صبح جو سوير نڪرندا هئا ته ٽوڙي بنگلي واري روڊ تي واقع ننڍي ڳوٺ چِمني، ڀرسان پري پري تائين ڦهليل تلائن وٽان گذرندي انهن کي ذري برابر به احساس نه هوندو هو ته ڪشمور ۾ کاٺ جي چِير مشين پويان هڪ اهڙو شخص به رهندو هوندو جو هن گولي جو پهريون سنگتراش آهي جيڪو ڪاٺي کي قوس و قزح بڻائيندو آهي. چنيوٽ شهر جا ڊکڻ، جڏهن هن سان ملن ٿا ته انهن کي پنهنجي بي رنگ فرنيچر کان الرجي ٿيڻ لڳي ٿي. پنهنجي ڌن ۾ مگن هن مست ملنگ کي اها پرواه ناهي ته اسلامي مملڪت هئڻ جي ناتي هو اسلامڪ آرٽ تي ڪم ڪري ها يا صادقين وانگر آيتون گهڙي ها ته کيس پذيرائي ملي ها؟ هن جي شاهڪار تخليقن کي پئرس جي لوور ميوزيم ۾ سجايو وڃي ها جيڪڏهن هي لاهور جي گلبرگ جو رهاڪو هجي ها. نيشنل ڪاليج آف آرٽس جا شاگرد پنهنجا رنگن وارا برش ڀڃي ڀورا ڪري ڇڏن ها جڏهن هن جي فن جي نفاست کي پرکِن ها ۽ شايد هن  تي پي ايڇ ڊي ٿيڻ لڳي ها. هن فنڪار کي ڪل ئي ناهي ته هن جي فن کي تڏهن ساراهيو وڃي ها جڏهن هو ڪنهن وزير مشير جي عاليشان بنگلي تي جنڊِي جو ماڙيون ٺاهي ها؟ ڪير آهي اهو ڪلاڪار؟ بابو عزيز سومرو.