لالچند امر ڏنو مل جڳتياڻي- ميمڻ عبدالغفور سنڌي

لالچند امر ڏنو مل جڳتياڻي [ 1885ع – 1954ع ]

ميمڻ عبدالغفور سنڌي

سنڌي زبان جو سچو پارکو، خدمتگار، صاف دل صوفي منشي لالچند پٽ امر ڏنل مل جڳتياڻي حيدرآباد سنڌ ۾ 25 جنوري 1885ع تي جنم ورتو هو. سندس پتا سرڪاري ملازم هو؛ جنهن کيس شروعات کان وٺي سنڀالي تعليم ڏياري. ڪنهن ٿي ڀانيو ته هي ڇوڪرو وڏو ٿي سنڌي زبان ۽ ادب جو رکوالو بڻبو! سچ پچ ڌڻيءَ کيس وڏي ڏات ڏني هئي – 1903ع ۾ مئٽرڪ پاس ڪري ڪاليج ۾ گهريو، جتان 1918ع تائين فارغ التحصيل ٿي، سنڌ مدرستہ الاسلام ڪراچيءَ ۾ ماستر مقرر ٿيو. آخر ترقي وٺي پروفيسر جي عهدي تي وڃي رسيو. سنڌ جا ڪافي پڙهيل مسلمان سندس شاگرد بڻيا – 1940ع ۾ ”سنڌي ادب لاءِ مرڪزي صلاحڪار بورڊ“ قائم ٿيڻ سان اسسٽنٽ سيڪريٽري ۽ ”سنڌي لغت“ جي تياريءَ ۾ پڻ ڀاڱي ڀائيوار ٿي ڪم ڪيائين – 1920ع ۾ خلافت دؤر ۾ ”قطع تعلقات تحريڪ“، 1922ع ۾ ”ڪانگريس واري هلچل“ ۽ 1947ع ۾ آزاديءَ جي جدوجهد“ ۾ پاڻ چڱو موکيائين؛ انهيءَ سلسلي ۾ قيد جا ڪڙا چاڙهائڻ به، عيب نه ڄاتائين.

ديوان لالچند ماٺيڻي طبيعت ۽ ذهانت جو ڀندار هو. مختلف موضوعات تي 23 ڪتاب سندس قلم مان نڪتا هئا، جن مان: حضرت محمد صلي الله عليه وسلم، سونهارو سچل، سيڻ ڪي ويڻ، سدا گلاب، سون ورنيون دليون، ڏکن ڏڌي زندگي، سر ڏهر ۽ ان جي شرح، ڦلن مٺ، حر مکيءَ جا، سر ڪيڏارو، ماڻڪ موتي لال، بيرنگي باغ جو گل سنڌي، شاهاڻو شاه، ميران ناٽڪ، ساميءَ جا سلوڪ، نقد ڌرم، ڪشتي جا ڪشٽ، لڳ ننڍو جيءُ گهڻو، چوٿ جو چند ۽ سنڌي ٻوليءَ جو نچوڙ وغيره خاص اهميت رکن ٿا – 1946ع کان ڪجهه وقت ”مهراڻ“ رسالي جو ايڊيٽر به ٿي ڪم ڪيائين. ورهاڱي وقت روئي مجبوراً پاڪستان ڇڏي ويو، جتي بمبئي پهچي ڪجهه وقت هٿ جي تنگي ڏٺائين. پر صبر کان ڪم وٺي، ٿوري تي به اڪتفا ڪندو رهيو؛ تان ته سندس داڻي پاڻي پوري ٿيڻ سان، 18 اپريل 1954ع تي پرلوڪ پڌاريائين. سنڌ سان کيس وڏو پيار هو. سندس وصيت موجب سنک 12 ڊسمبر 1955ع تي سنڌ ۾ آڻي، مهراڻ جي حوالي ڪيو ويو.

جڳتياڻي صاحب کي سنڌ ۽ سنڌ جي صوفي بزرگن سان وڏي محبت هئي. کيس صوفي شاعرن جو ڪافي ڪلام برزبان ياد هوندو هو. دروازي درگاه سان کيس خاص عقيدت هئي. پروفيسر منگهارا اُڌارام ملڪاڻي، سندس پيارن شاگردن مان هو؛ ۽ ڄيٺمل پرسرام گلراجاڻي سندس گهاٽو دوست هو.

(1) – ”سيرت طبيه“ تي لکيل سندس هيءَ تصنيف عقيدت جو واضح ثبوت آهي. سندس ڪي دوست مذاق وچان کيس لعلچند مان ”لعل محمد“ به ڪري سڏيندا هئا.