آسورام ”آسو“ دادلاڻي- ميمڻ عبدالغفور سنڌي

آسورام ”آسو“ دادلاڻي [1824ع – 1897]

ميمڻ عبدالغفور سنڌي

مشهور ويدانتي شاعر، ديوان آسو رام ”آسو“ پٽ ساجن سنگ دادلاڻي، تعلقي هالا، ضلعي حيدرآباد جي ڳوٺ ڪوٽڙي مغل ۾ 3 آگسٽ 1824ع تي جنم ورتو. سندس پتا ڀلاوڻي جي دوڪان تي منشي هو؛ جنهن پنهنجي پٽ (آسوءَ) کي ڌرمي سکيا سان گڏ ويدانيت جون واٽون به ٻڌايون. تصوف ۽ طب جي سلسلي ۾ سيد فقير علي شاه کي پنهنجو اڳواڻ تسيلم ڪيائين.

سيد مصري شاه نصرپوري رح (1828ع – 1906ع) جهڙن سڄاڻ صحبتن جي ڪچهرين مان شاعريءَ کي تقويت ڏنائين. طبيعت اهڙي ته ماٺيڻي هيس، جو هر ڳالهه کي ٻڌندو ئي رهندو هو؛ ۽ ڪڏهن ڪڏهن مناسب موقعي مطابق مختصر جواب ڏيندو هو. هندو خواه مسلمانن سان شادين ۽ غميءَ جي موقعن تي سڏيءَ سڏ ڀريندو هو. ديوان آسورام، ٿوري تي خوش ۽ سدائين باغ بهار نظر ايندو هو. هر وقت کيس اهوئي خفت لڳل هو، ته ڪو سهڻو ۽ سانڍڻ جهڙو پستڪ هٿ اچي، ته يڪدم خريد ڪندو هو. قديم ۾ قديم دستخط قرآن شريف، بائيبل، شريمد ڀاڳوت گيتا ۽ ٻيا به ڪيترائي ڪتاب وٽس موجود هوندا هئا.

شاعريءَ جي سلسلي ۾ ”آسو“ تخلص سان غزل، ڪافيون، ڀڄن، ڪنڍليون ۽ سلوڪ چيا اٿس. خاص ڪري غزلن جي سلسلي ۾ سندس مڪمل ”ديوان“ به آهي، جيڪو ”ديوان آسو“ جي نالي سان 1897ع ۾ ڇپيو هو. اهڙ:ءَ طرح ”رساله آسو“ ۽ ”پريم غنچه“ به ڀائي آسوءَ جي ڪلام جا مجموعا آهن.

هونئن ته سندس ڪلام ۾ يوگ وديا ۽ ويدانيت جي اپٽار نظر اچي ٿي، مگر سندس غزلن ۾ وري توحيد جي تنوار پئي بکي. زندگي جا ٽيهتر سال هن دنيا ۾ دم کڻي، 25 سيپٽمبر 1897ع تي پرلوڪ پڌاريائين. کيس هالن جي شهر ۾ ئي چتا تي چاڙهيو ويو.

(1)- سنڌي شاعريءَ ۾ ”ڪنڍلي“ اها صنف آهي؛ جنهن ۾ جملي ڇهه سٽون (مصرعون) ٿين ٿيون. سٽاءَ جي لحاظ کان شروعاتي سٽ ۽ آخري سٽ جو اڳيون پويون لفظ ساڳيو ئي ٿئي ٿو. اهڙيءَ طرح هر ٻي مصرع جو قافيو هم وزن ٿئي ٿو ۽ ٻي سٽ جو اڌ، ٽين سٽ جي شروعات ۾ ورجائڻ سان ”ڪنڍلي“ ٺهيو پوي. مختصراً هن صنف لاءِ ائين چوڻ به موزون ٿيندو، ته ڪنڍلي ٺاهڻ ۾ هڪ دوها ۽ ڇند ۽ هڪ رولا ڇند ملائبو آهي. موضوع جي لحاظ کان ويدانيت جا ويچار منجهس سمايل هوندا آهن.