ڊاڪٽر محمد علي شيخ
سنڌ مدرسته السلام
يونيورسٽيءَ جي وائيس چانسلر سان ملاقات
انٽرويو: ڊاڪٽر قاسم راڄپر
رپورٽ: اسد مماز رڏ
سوال : سنڌ مدرسي کي اسڪول مان يونيورسٽيءَ جو درجو
ڏيڻ جي ضرورت ڇو پيش آئي؟
جواب : ادا، اگر توهان ٽائيم مشين جي ذريعي ۱۳۰ سال پوئتي هليا وڃو ته توهان کي اهڙي سنڌ ڏسڻ ۾ ايندي، جنهن ۾ ۷۵ سيڪڙو مسلمان، ۲۲ سيڪڙو
هندو ۽ ۳ سيڪڙو
عيسائي، پارسي ۽ يهودي رهندا هئا. انگريزن جي تعليمي نظام، مولوي طبقو قبول نه ڪندو
هو. اهو نه چاهيندو هو ته اسان جا ٻار انهن اسڪولن ۾ پڙهن. جڏهن ته ٻين مذهبن جا
اسڪول موجود هئا. نتيجو اهو نڪتو ته سنڌ جو مسلمان، جيڪو آباديءَ ۾ ۷۵ سيڪڙو هو؛ ان وٽ نه نوڪريون هيون، نه ڪاروبار هو. فقظ زراعت هوندي هئي ۽ ان به هڪڙا وڏيرا هوندا
هئا، ٻيا هاري هئا. جيڪي سڄو ڏينهن پيٽ جي لاءِ پريشان هوندا هئا. سنڌ سڀا، جنهن
جو صدر هو ڏيارام ڄيٺمل ۽ حسن علي آفندي نائب صدر هو. انهيءَ سنڌ سڀا جي هڪ اجلاس
۾ چيو ويو ته؛ سنڌ ۾ ڪاليج ڪو نه آهي. تنهن ڪري سنڌ ۾ سنڌ آرٽس ڪاليج کولڻ جو
فيصلو ڪيو ويو. جنهن تي حسن علي آفندي چيو ته؛ سڄي سنڌ ۾ فقط ٽي شاگرد آهن، جن مئٽرڪ
پاس ڪئي آهي، ڪاليج کولڻ سان انهن ٽن کي ته فائدو ٿيندو، باقي سڄي سنڌ ان مان
فائدو حاصل ڪري ڪو نه سگھندي. سو مان هڪ اهڙو ادارو کولڻ چاهيان ٿو، جنهن مان
سموري سنڌ کي فائدو ٿئي ۽ سنڌ جو جيڪو اڻپڙهيل ماڻهو آهي، ان جو اهو اعتراض به ختم
ٿئي ته جڏهن ان جو ٻار جيڪڏهن انهن ادارن ۾ پڙهندو ته اهو مذهب کان پري نه ٿيندو.
اڳتي هلي سنڌ سڀا ٽٽي پئي. ڏيارام وارن سنڌ آرٽس ڪاليج (هاڻوڪو ڊي جي سنڌ ڪاليج) ۽
حسن علي آفندي سنڌ مدرسو قائم ڪيو. وائسراءِ هند هڪ ئي ڏينهن تي، انهن ٻنهي ادارن
جو افتتاح ڪيو هو. هن اداري جو بنيادي مقصد سنڌ جي مسلمانن کي تعليم ڏيڻ هئو. پر
فقط مسلمان نه ٻين مذهبن جا استاد ۽ ٻار به هن اداري ۾ رهيا. جيئن علي ڳڙهه جو
مثال موجود هو، جيڪو ۱۸۷۵ ۾ اسڪول
طور تي قائم ٿيو، ۱۸۷۷ ۾ ڪاليج بڻيو، جنهن کي محمدن
اورينٽيئل ڪاليج سڏيو ويندو آهي، ۱۸۹۸ع ۾ سر
سيد ته انتقال ڪري ويو، پر علي ڳڙهه کي ۱۹۲۰ع ۾ يونيورسٽي بڻايو ويو. هي ادارو به علي ڳڙهه جي ماڊل تحت ٺاهيو ويو.
جنهن مهل هي اداري ٺهي پيو، ان وقت سر سيد احمد خان جي ملاقات ،حسن علي آفندي سان ٿي
هئي. جنهن ۾ سر سيد احمد خان، حسن علي آفندي کي چيو؛ فقط اسڪول جو نه سوچو، هن کي ڪاليج
۽ پوءِ وري يونيورسٽيءَ ۾ تبديل ڪجو. پوءِ
اهو خواب هلندو رهيو. ڪاليج وارو خواب ۱۹۴۳ع ۾ پورو ٿيو. جنهن جو افتتاح محمد علي جناح ڪيو هو. محمد علي جناح پنهنجي
ملڪيت جو ٽيون حصو به هن اداري کي ڏنو هو. پوءِ وري مختلف مرحلن ۾ ڪاليج، اسڪول
کان جدا ٿيندو رهيو. مان جڏهن ۱۹۹۴ ۾ هتي
آيس ته مون کي هميشه اهو احساس ٿيندو هو، ته سنڌ جو هي ادارو هڪ سؤ کان وڌيڪ سالن
جو هئڻ جي باوجود، اسڪول ئي آهي. علي ڳڙهه، اسڪول کان يونيورسٽيءَ تائين پهچي ويو.
ان جو وڏو نالو آهي، پر هي ادارو اتي جو اتي ئي آهي. ان وقت ته اسان وٽ اسڪول ڪو نه
هئا پر هاڻ ته گھٽيءَ گھٽيءَ ۾ اسڪول آهن. اهو ائين ئي آهي، جيئن هڪ ٻار ڄمي ۽ اهو
اُتي جو اُتي ئي رهي. سو اڄ سنڌ کي سٺي يونيورسٽيءَ جي ضرورت آهي، جيڪا سڄي سنڌ جي
ٻارن کي ائين ئي تعليم ڏئي، جيئن ۱۸۷۵ع ۾ سنڌ
مدرسي اسڪول جي حيثيت ۾ ڏني هئي. سنڌ ۾ سرڪاري يونيورسٽين جو معيار سٺو ناهي رهيو.
