سيد ڏاڏا شاهه - مير نادر علي ابڙو

سيد ڏاڏا شاهه

ڇا ته شخص هو

مير نادر علي ابڙو

دنيا جي ڪنهن به خطي جي تاريخ سمجهڻ لاءِ اتان جي ماضي جي اهم شخصيتن جو مطالعو ضروري سمجهيو ويندو آهي. دنيا ۾ آيل هر ماڻهو کي ٻن قسمن ۾ ورهائي سگهجي ٿو. هڪڙا اهي ماڻهو جن جون زندگيون پنهنجي دور جي حالتن جو شڪار ٿي ويون ۽ ٻيا اهي جيڪي پنهنجي توڙي ايندڙ وقت جي حالتن تي اثرانداز ٿيا. دنيا ۾ اڪثريت پهرين قسم جي انسانن جي آهي جن جون زندگيون رڳو حالتن سان سمجهوتو ڪرڻ ۾ گذري وينديون آهن. ماڻهن جو ٻيو قسم جيڪو نسبتن گهٽ ڏسڻ ۾ ايندو آهي سو آهي انهن شخصيتن جي اڳواڻي ۾ انساني حقيقتون، نوان مثبت رخ اختيار ڪنديون آهن. خيرپور جو رهندڙ سيد ڏاڏا شاهه پڻ سنڌ جي اهڙين شخصيتن مان هڪ هو. هو ملڪيتون رکندڙ ڪو جاگيردار نه هو، ڇاڪاڻ جو وڏن جون ملڪيتون هو پنهنجي ننڍپڻ سان گڏ سکر ۾ ڇڏي خيرپور اچي رهيو هو. هو پاڻ ڪو وزير يا سياستدان نه هو پر ان وزير ۽ سياستدان ٺاهيا ۽ پيدا ڪيا هو عوام جي مسئلن ۽ احساسن جو بهترين نمائندو هو. سندس شخصيت سياسي مصلحت جي طابع نه هئي ۽ هو حق ۽ سچ جو عملدار، خود دار، سخي ۽ غريب ترس انسان هو. ڏاڏا شاهه هڪ سماجي شخصيت هئڻ سان گڏوگڏ هڪ وڏو تخليقڪار هو. هو ابتدا ڪندڙ ۽ نوان بنياد وجهندڙن مان هو سندس زندگي ڪا وڏا ڪارناما جاويد اخبار ۽ فلم مومل راڻو جي شروعات سندس تخليقي صلاحيتن جي زنده مثال آهن.

ڏاڏا شاهه جو ادب، صحافت ۽ فن سان خاص لڳاءُ هو. سنڌ جي ڪچهري واري روايت به ڏاڏا شاهه جي زندگي جو لازمي پهلو هئي. سندس سنڌي ادب ۽ صحافت سان ويجهو تعلق رهيو. جاويد اخبار ڏاڏا شاهه جي انهيءَ شوق جو واضح مثال آهي سنڌ جو مشهور اديب علي احمد بروهي جي چواڻي تي ڏاڏا شاهه هيو ته مسڪين ماڻهو پر سندس ڏيک اهڙو هوندو هو، جو لڳندو هو ته وٽس لکين روپيا آهن. ماڻهن جي اچ وڃ ۽ پيهه پيهان ڏاڍي هوندي هئس. سندس لنگر سدائين جاري رهندو هو. وڏي دل وارو ماڻهو هو مهمان نوازي ۾ پنهنجي وس آهر حد ڪري ڇڏيندو هو. سنڌ جي سڄي سياست رڳو سنگت تي آهي ۽ سنگت جو دارومدار دستر خوان تي آهي جيڪڏهن توهان ڪنهن کي ماني کارائي ته سمجهو ته توهان وڏي ۾ وڏا ماڻهو آهيو توهان کي ووٽ وٺڻ لاءِ ڪا گهڻي تڪليف نه ڏسڻي پوندي. خيرپور جا مير صاحب عوام کان پري رهندا هئا، ماڻهن سان ڳالهائيندا ٻولائيندا ئي گهٽ هئا. عوام جي لاءِ ڏک، سک ۾ پوليس ۽ ٻين مصيبتن ۾ ڏاڏا شاهه هر وقت موجود رهندو هو ۽ ماڻهو وٽس عام جام ايندا هئا. هو غريبن جي مدد لاءِ ڪنهن وٽ به لنگهي ويندو هو ساڻس انڪار نه ڪيو ويندو هو، ڇو ته هڪڙي خبر سڀني کي هئي ته هو غريبن جي مدد لاءِ ئي ايندو آهي هن جي ڪنهن ۾ به ڪا لالچ نه هئي ۽ وڏي مڃتا ۽ مقبوليت هوندي به هو ڄاڻي واڻي سياست ۾ ڪو نه آيو. سياست ۾ ماڻهن کي ڪو نه ڪو پاور کپي، اهو ته هن وٽ اڳي هئي هو هن جي حيثيت، شخصيت ۽ ماڻهن ۾ ساڃاهه ته اڳي ئي هئي، ماڻهو سلام ڪن. ڪم ڪار لاءِ اچن اهڙي ته سندس حيثيت اڳ ئي هئي. سنڌ جي ناليواري اديب ۽ دانشور جمال ابڙي لکيو آهي ته ”ڪي ڪي ماڻهو اهڙا ته هوندا آهن جو پهرين ملاقات ۾ ئي سمجهبو آهي ته ڪو ورهين جا واقف يا ڪي وڇڙيل مٽ مائٽ هجن.“ اسان وٽ هزارين اهڙا ماڻهو اڄ به موجود آهن جنم تي ڏاڏا شاهه اڻ مندائتا ٿورا ٿيل هوندا، وڏو گڙدو، شاهه خرچ ۽ سخي اهڙو جو  هڙ ۾ ئي پائي به نه هجي ۽ وٽس ويهارو کن مهمان هر وقت ويٺا کائن. ڏاڏو شاهه پنهنجي ذات ۾ هڪ انجمن ۽ گهڻ پاسائين شخصيت هو. سندس خاص خوبيون هونديون هيون خلق ۽ پيار محبت، غريب ۽ غربت جو وٽس ڀيد ڀائو ڪو نه، ياري دوستي جو پڪو سر ڏيڻ وارو، سخي ۽ مهمان نواز اهڙو جو گهر ٻاري ڏياري ڪرڻ وارو.

ڊاڪٽر تنوير عباسي لکيو هو ته ”۱۹۶۴ع ۾ خيرپور پهچڻ سان ٻن شين جي مشهوري ٻڌم، هڪ هتان جو اصل کارڪون ۽ ٻيو ڏاڏا شاهه، سوچيم ته انهيءَ همراهه سان ملجي. آخرڪار ملاقات تي ايڏو ته قرب وارو ڀاڪر پاتائين جو ساڻس ملڻ لاءِ دل بار بار چاهيندي هئي.“ ڊاڪٽر نواز علي شوق ڏاڏا شاهه کي ياد ڪندي لکيو آهي ته ”مون پنهنجي زندگي ۾ فقط ٻه اهڙا شخص ڏٺا، جن جي مون ڪنهن کان به گلا يا شڪايت نه ٻڌي. اهي هئا سائين ڏاڏا شاهه ۽ استاد حامي.“ سنڌي تهذيب ۽ ڪلچر سان کيس تمام گهڻو پيار هو. ڪچهرين سان کيس تمام گهڻو پيار هو. هو ڪچهري جو ڪوڏيو هو ڏاڏا شاهه جي منهن تي مون سدائين مرڪ ڏٺي. ڏاڏا شاهه جهڙو باصلاحيت کڻي اڄ جسماني لحاظ کان اسان جي وچ ۾ ته نه آهي پر سندس ڳالهيون ۽ آدرشي اصول اڄ به خيرپور ميرس جي غريب، مسڪين ۽ پيرين اگهاڙن سان گڏ آهن.