ليکراج ڪشنچند عزيز - ڊاڪٽر پروين موسيٰ ميمڻ

ليکراج ڪشنچند عزيز

ننڍي کنڊ جو ناميارو اديب

ڊاڪٽر پروين موسيٰ ميمڻ

ليکراج ڪشنچند ميرچنداڻي ۱۹ ڊسمبر ۱۸۹۷ع تي حيدرآباد سنڌ ۾ ڄائو. ڪشنچند نائون مل زميندار جو هيءُ پٽ، تعليم جي دوران ئي مجازي عشق جي چپيٽ ۾ اچي ويو. انهيءَ هوندي به تعليم حاصل ڪيائين. پر فارغ وقت ۾ سندس لاڙو شاعريءَ ڏانهن ٿيو. سندس حساس طبع ۽ بي اختيار منظوم ڪلام چيو، جيڪو هُو هڪ ڪاپيءَ تي لکندو ويو ۽ ائين ڪجهه مشاعرن ۾ شرڪت بعد باقاعده شعر چيائين. سندس شعري مجموعو ”ڪليات عزيز“ ۾ غزل ۽ مثنويون آهي. ساڳيءَ ريت پاڻ هڪ بهترين نثر نويس پڻ هو. هن سٺا ناٽڪ لکيا ۽ خاص طور مضمونن جي مجموعي ”ادبي آئينو“ کيس تمام گهڻي شهرت ڏني، جنهن تي کيس انعام سان پڻ نوازيو ويو. ادبي آئينو نه فقط انهيءَ وقت ۽ موجوده وقت پڻ تمام ڪامياب مضمونن جو مجموعو آهي، جنهن سنڌي ادب جي مضمون نويسيءَ جي هڪ وڏي خال کي ڀريو آهي. هيءُ ڪتاب سنڌ ۽ هند جي يونيورسٽين جي نصاب ۾ پڻ شامل آهي. هيءُ ڪتاب ۱۹۴۱ع ۾ ڇپيو ۽ اڄ به سنڌي ادبي مضمون نويسيءَ ۾ اهم جاءِ والاري ٿو.

رجب علي آگاڻي - پروفيسر منظور ڇڄڙو

رجب علي آگاڻي

ھڪ اوجاڳيل انسان، جيڪو ڊگھي ننڊ سمهي پيو

پروفيسر منظور ڇڄڙو

رجب علي آگاڻي منهنجو دوست، منهنجو ساٿي، جدوجهدن ۽ ڏک سک ۾ گڏ رهندڙ پيارو پرين وڇڙي ويو. نه صرف مون کان وڇڙي ويو پر هو عزيزن ۽ سنڌ جي سمورن قومي ڪارڪنن کان وڇڙي ويو. هو پنهنجي محبوب دوست ڊاڪٽر منور ڪيهر کان به وڇڙي ويو. هنن ٻنهي جو ننڍپڻ کان پيريءَ تائين اڻ ٽٽ ڳانڍاپو آخر ٽُٽي ويو! هن پنهنجي عظيم دوستيءَ کي عظيم رشتيداريءَ ۾ ان ڪري تبديل ڪيو هيو، جو هن ساٿ ڇنڻ نه پئي چاهيو ۽ منور سان دوستيءَ مان رشتيداريءَ ۾ پاڻ کي ملايو پر موت منور کان جگري يار کسي ورتو!

نور محمد ڪلهوڙو - عبدالخالق مغيري

نور محمد ڪلهوڙو

سنڌ ۾ آبپاشي نظام جو بادشاھ

عبدالخالق مغيري

سنڌ جي تاريخ جي سنهري دور جو اهڃاڻ آهي؛ ميان نور محمد ڪلهوڙي جا قبا. ۶۴ ايڪڙن تي پکڙيل، سنڌ جو اهو تاريخي ماڳ آهي، جنهن سان سنڌ جي سياسي، دفاعي، ثقافتي، معاشي ۽ عملي ترقي جا ڪيترا ئي شاندار باب سلهاڙيل آهن. ميان نور محمد ڪلهوڙي جا قبا، جتي هينئر خاموشي ۽ اداسي پنهنجا پر پکڙي ڇڏيا آهن، ڪنهن دور ۾ هڪ آباد شهر هيو ۽ ميان نور محمد ڪلهوڙي جو تخت گاهه هو، جنهن کي محمد آباد جي نالي سان سڏيو ويو. هيءُ ماڳ موري شهر کان ۱۶ ڪلو ميٽر جي پند تي تعلقي دولتپور ضلعي نوابشاهه جي ڳوٺ مقيم ڏاهري کان ۲ ڪلو ميٽر اولهه ۾ آهي.

شاھ ڪريم بلڙيءَ وارو

حضرت شاهه عبدالڪريم بلڙي وارو

عرس مبارڪ جي مناسبت سان

نور سنڌي

سنڌ جو ڪامل ولي الله، صوفي شاعر حضرت شاهه عبدالڪريم بلڙي وارو جيڪو ڀلاري ڀٽ ڌڻيءَ جو پڙڏاڏو هو. سندس وڏا هرات مان سنڌ ۾ آيا، حضرت شاهه عبدالڪريم بلڙي وارو ۲۰ شعبان ۹۴۴هه ۱۵۳۸ع ۾ سيد ميان لعل محمد شاهه جي گهر ۾ جنم ورتو. ننڍا هئا ته سندن والد هي جهان ڇڏي ويو ۽ سندن پرورش ۽ تربيت سندن امڙ ۽ وڏي ڀاءُ سيد جلال شاهه ڪئي. سندن ننڍپڻ جو تفصيلي احوال نه ٿو ملي. سندس ڀاءُ جي دلي خواهش هئي ته شاهه ڪريم پڙهي عالم فاضل ٿئي، پر شاهه ڪريم ان طرف ڌيان نه ڏنو. ان جي باوجود کيس ۶ سالن جي ڄمار ۾ هڪ مڪتب ۾ موڪليو ويو، پر پاڻ سبق ياد ڪرڻ بجاءِ ڌڻي تعاليٰ جو ورد ڪندا هُئا. مائٽن ۽ سندس استاد مولوي صاحب گهڻو ئي زور ڏنو ته پاڻ پڙهن، پر ڪجهه به نه وريو. ننڍي هوندي کان سماءُ سان دل لڳائي جواني ۾ پاڻ خود سماع ۾ حصو وٺندو هو. هڪ ڏينهن سماع واري محفل ۾ مشغول هو ته سندس ڀاءُ کيس اتان وٺي اچي قاضي آڏو پيش ڪيو ۽ سندس نڪاح پڙهايو، جيستائين سندن ڀاءُ جلال شاهه حيات هئا، ايستائين شاهه عبدالڪريم گهر ٻار جي بار کان آجو هو ۽ اڪثر ذڪر فڪر ۾ ۽ سماع ۾ مشغول گذاريو. علائقي ۾ جتي به سماع جون محفلون ٿينديون هيون، پاڻ ان ۾ شريڪ ٿيندو هو. گجرات کان احمدآباد تائين به سفر ڪيائون. سندس ڀاءُ جي وصال بعد پاڻ محنت مزدوري ۽ سخت پورهيو ڪرڻ شروع ڪيو. ڇاڪاڻ ته سندس سڄي خاندان جو بار سندن ڪلهن تي اچي ويو هو. زمين آباد ڪرڻ کانسواءِ ڪڏهن ڪڏهن گهرو ڪم، چوپايو مال جي سار سنڀال، کاڌو تيار ڪرڻ ۾ عيب نه سمجهيو. پاڻ صوفي بزرگن مطابق عبادت کانسواءِ سخت رياضتون پڻ ڪيون. سماع سان سندن غير معمولي لڳاءُ هو. ڪنهن عالم، ذاڪر، قوال کان ڪو اعليٰ معنيٰ وارو ڪلام ٻڌندا هئا ته مٿن وجد طاري ٿي ويندو هو.

سينگار علي سليم - ناصر قاضي

سينگار علي سليم

سُرن جو بادشاهه

ناصر قاضي

ڪڏهن ڪڏهن اوسيئڙي جي شدت هٿان بيوس بڻجي ڪنهن قاصد يا ڪنهن ڪانگل کان انهن عجيبن جو احوال هن طرح پڇيو هوندائين ته: ”آءُ قاصد ڪر خبر کري الا، آيا ڪن ايندا منهنجا اچڻ ۾ آهن...!!!“ قاصد يا ڪانگل وٽان خاطريءَ جي خبر، يا ڪا خوشخبري ملڻ کانپوءِ قريبن جي قرب ۽ انهن جي اوسيئڙي جي ڪرب ۾ ڏينهن رات پڄريو هوندو ۽ جڏهن اهڙي پيڙا ۽ پڄرڻ پڄاڻان، سندس تڏي تي اهي قربائتا قريب اچي نڪتا هوندا، تڏهن خوشيءَ وچان آلاپيو هوندائين ته: ”آيا اڱڻ عجيب، ٿيا نصيب ڀلا، اهي اڱڻ چمان يا عجيب چمان...!!!“

محمود صديقي - جي ايم خاصخيلي

محمود صديقي

تون ياد وري آئين ليجنڊ اداڪار

جي ايم خاصخيلي

سنڌي توڙي اردو ڊرامن جي ليجنڊ اداڪار محمود صديقي کي اڄ اسان کان وڇڙي 15 سال گذري ويا آهن پر هو اڄ به پنهنجي پرستارن ۽ ساٿي فنڪارن جي دلين ۾ زنده آهي. لڳي ائين ٿو ته محمود صديقي کي هر سال وانگر اڄ به سندس مٽن مائٽن، دوستن توڙي ثقافتي ادارن وساري ڇڏيو آهي. اسان مرده پرست قوم آهيون، فنڪارن کي انهن جي زنده هوندي ۽ نه وري انهن کي ڏکئي وقت ۾ ياد ڪندا آهيون.

ڊاڪٽر موتي پرڪاش - رکيل مورائي

ڊاڪٽر موتي پرڪاش

جنھن سان گڏجڻ جون حسرتون رهنديون

رکيل مورائي

اهو نائين آڪٽوبر ٻه هزار هڪ جو ڏينهن هئو، جنهن ڏينهن مون هن جو حسين چهرو پهريون ڀيرو ڏٺو هئو.

اسين راڄڌاني ايڪسپريس ۾ صبح جو ڏهين وڳي ممبئيءَ پڳا هئاسين ۽ اتان ٻارهين ڌاري، ممبئيءَ ۾ جڙيل سنڌين جي ثقافتي مرڪز، ”سيتا سنڌو ڀون“ ۾ آيا هئاسين جتي اسان سان ملڻ لاءِ ڊاڪٽر موتي پرڪاش بنهه تڪڙو آيو هئو، ڇاڪاڻ ته ٻن پهرن جو کيس دبئيءَ لاءِ جهاز ۾ اڏامڻو هئو، هو ممبئيءَ پنهنجي ڀاءُ جي ديهانت جي موقعي آيل هئو.

ايم ڪمل - ڊاڪٽر جڳديش

ايم ڪمل

زندگيءَ جو شاعر

ڊاڪٽر جڳديش

ايم ڪمل (8-8-1925-3-2-2010) هن ننڍي کنڊ جو هڪ وڏو شاعر آهي. هو زندگيءَ جو  شاعر آهي هن جي شاعري پنهنجي دامن ۾ ،حياتيءَ جا گهڻي ئي رنگ، سميٽي هلي ٿي. شاعر دنيا جي تبديليءَ کي پنهنجي ڏور نگاھ سان ڏسي، فنڪارانه ڍنگ سان ان جي ترجماني ڪري ٿو. موجوده دور جي صحيح صحيح عڪاسي، ڪلاتمڪ صلاحيتن سان، جيڪا ايم ڪمل پنهنجي ڪلام ۾ ڪئي آهي، مان نه سنڀران  ته هن جي ٻي ڪنهن همعصر شاعر ڪئي هوندي.

ساقي شاهه - جميل چانڊيو

ساقي شاهه

جميل چانڊيو

عمر ٿيم اپار، ورهه وٽيان ڪن سين

سي ڏوٿيئڙا ڏور ٿيا، تڳا نجن تنوار

سٽائون سنگهار، کوهن تان کڻي ويا

شاهه

سيد سلطان شاهه ساقي جو جنم 25 آگسٽ 1962ع ۾ ملير جي ڳوٺ سيد محمود شاهه پپري ڪراچيءَ ۾ ٿيو جتي هن وقت پاڪستان اسٽيل، پورٽ قاسم ۽ ٻيون سوين انڊسٽريون قائم آهن. هن ابتدائي تعليم پنهنجي ئي ڳوٺ جي اسڪول مان حاصل ڪئي.

1977ع م اسٽيل ملز پورٽ قاسم ۽ ٻين ادارن جي تعمير سبب هنن کي پنهنجا اصلي پٽ خالي ڪرڻا پيا ان کانپوءِ ديهه کانٽو ۾ ساڳيو ڳوٺ محمود شاه رزاق آباد جي نالي قائم ٿيو.

شري موتي پرڪاش- نور سنڌي

شري موتي پرڪاش

جوت جلائڻ وارو

نور سنڌي

اڃا ڪاڪا لڇمڻ ڪومل، ڪاڪا ڪيرت ٻاٻاڻي جي وڇوڙي تي هند سنڌ جي علمي، ادبي، ساڃاهه وند ڌرين جا نيڻ آلا آهن. هنن عظيم سنڌ ڄاون شخصيتن جي لاڏاڻي تي گهاوَ تازا آهن ته وري اوچتو سنڌيت جي جوت جاڳائڻ وارو ”آنڌي ۾ جوت جاڳائڻ وارا سنڌي“ جهڙن خوبصورت گيتن جو سرجڻهار مشهور شاعر، اديب، ليکڪ، ڊراما نويس، تعليمدان، نقاد، شري موتي پرڪاش به لکين چاهيندڙن کي ڇڏي ڏور اتي هليو ويو آهي، جتي ويندڙ وري نه موٽندا آهن.

عبدالله جروار - مٺل جسڪاڻي

عبدالله جروار

گهڻ گُڻو شخص سائين

مٺل جسڪاڻي

ماڻهو کي مٺڙو، محبتي، ملنسار، نيڪ نيت، پرخلوص، ڏاهو، سونهون ۽ سيکاريندڙ هجڻ گهرجي. ماڻهو کي شريف هجڻ گهرجي. هيڻن جو همراهه هجڻ گهرجي. ماڻهو لاءِ جيتريون به مثبت وصفون آهن، اهي سڀ هر هڪ ماڻهو ۾ هجڻ گهرجن.

بيگم اشرف عباسي - غلام محمد ڀٽي

بيگم اشرف عباسي

سياسي جدوجهد جو اهم ڪردار

غلام محمد ڀٽي

اسان جي معاشري توڙي سماج ۾ ڪم ڪندڙ ان عظيم عورتن جا ڪردار قصا، خدمتون، محنتون، قربانيون رائيگان نه ويون آهن. جيڪي اڄ به تاريخ جي ورقن ۾ زندهه بڻيل آهن ۽ وڇڙيون آهن مگر پر ڪڏهن به وسريون ناهن ڇو ته ٻين ڪاڻ جيئڻ واريون عورتون ۽ سماج ۾ بي پهچ عوام جون خدمتون سرانجام ڏيڻ توڙي دلي سڪون مھيا ڪرڻ واريون عورتون ڪڏهن به نه مرنديون آهن. انهن عظيم عورتن ۾ امر بڻيل شخصيت، ڊاڪٽر بيگم اشرف عباسي به نمايان حيثيت رکندڙ آهي. جيڪا ڪڏهن به تعارف جو محتاج نه رهي هئي. جيڪا سياسي سماجي ادبي ساک رکي پاڻ مڃرائي ملهائي وئي هئي ڇو ته اها هڪ ئي وقت وڏو نانءُ هئي. جيئن ته شهيد بينظير ڀٽو جي پوليٽيڪل سيڪريٽري، ايم اين اي قومي اسيمبلي جي ڊپٽي اسپيڪر، ليکڪ (جيڪي هلن هيڪليون) ڪتاب لکيو ۽ عورتن کي شعور ڏئي، همٿائي ورڪرن کي فرش کان عرش تائين پهچائي، انهن جي حقن لاءِ جاکوڙي توڙي تعليم ڏياري ڄڻ ته ڊاڪٽر بيگم اشرف عباسي يونيورسٽي جيان ادارو هئي! جيڪا پنهنجي ڪاڻ جيئڻ بدران ٻين ڪاڻ جيئڻ سيکاري وئي. ڇو ته ڊاڪٽر بيگم اشرف عباسي ورڪرن توڙي برادري جي ماڻهن لاءِ امڙ ڊاڪٽر بيگم اشرف عباسي سان شهرت ماڻي ورتي هئي. جيڪا هر شعبي ۾ وڏي حيثيت رکندڙ ۽ بهترين ڪردار نڀائيندڙ ۽ قومي اسيمبلي جي پهرين سنڌي ڊپٽي اسپيڪر عورت هئي ۽ پيار اولاد جيان سڀني ورڪرن توڙي سهيلن سان ڪندي هئي ۽ انهن مٿان ڇپر ڇانءَ بڻيل هئي ۽ گهڻ رخي شخصيت جي مالڪ هئي. جنهن هر شعبي ۾ پاڻ ملهائي ڏيکاريو. تڏهن ته اڄ به ورڪرن توڙي پيارڪندڙ شاگردياڻين ۽ خاندان جي دلين ۾ زندهه آهي.

عبدالحميد ”حميد“ جسڪاڻي - مٺل جسڪاڻي

عبدالحميد ”حميد“ جسڪاڻي

ساڻس پهرين ملاقات...

مٺل جسڪاڻي

عبدالحميد ”حميد“ جسڪاڻي سان پرپٺ واسطو، موبائيل رابطو، ته شايد هاڻي هڪ سال جي عمر جيترو ٿي ويو هوندو، پر ساڻس روبرو ملاقات ۽ ڪچهري ڪجهه ڏينهن اڳ ٿي آهي. ان دوران، حميد ٻڌايو ته هن ميهڙ (ضلع دادو) شهر کان اولهه طرف فريد آباد، شاهه گودڙيو روڊ تي، اٽڪل اٺن ڪلو ميٽرن جي فاصلي تي، ساڄي طرف قديم ڳوٺ ٻاڙيا پنهور ۾ جنم ورتو. پاڙيسري ڳوٺ ڪمانگر ۾ ٽي درجا پڙهڻ کانپوءِ تعليم جاري نه رکي سگهيو هو. ڪجهه عرصي بعد کيس وري به پڙهڻ جو شوق ٿيو، ته خانگي (پرائيويٽ) شاگرد جي حيثيت ۾ ۱۹۸۸ع ۾ ميٽرڪ جو امتحان پاس ڪيائين.