اڪبر جسڪاڻي

اڪبر جسڪاڻي

ادبي بورڊ ۽ بِندريون ديوارون

ضراب حيدر

ڄامشوري جون ڪهڙيون ڳالهيون ڪجن!؟

ڄامشورو جيڪو دلرُبا ئي آهي، هُن جيڪي زخم جيڪي گهاءَ ڏنا آهن سي ڇُٽا ئي ڪٿي آهن، اڄ به اُهي سمورا ڦٽ تازا آهن جهڙا ورهيه اڳ هئا. سنڌوءَ جي اولهاوين ڪڙ تي هي پٿريلو قصبو خبرناهي ڪيڏن قصن ڪهاڻين سان ڀريو پيو آهي.

منگهارام اوجها

منگهارام اوجها

پراڻي پارڪر جو ليکڪ

ڀارومل امراڻي

ملير جي مٽيءَ پاران ڏنل ڏُٿ جي ڏات کي صحيح ڪارج عمل ۾ آڻي ڌرتيءَ جو قرض لاهيندڙ ۾ منگها رام اوجها جو نالو “صف اول” ۾ شامل آهي.

هن جي قلمي پورهئي جي طفيل پارڪر جو پٽ، موهن جي دڙي ۽ اروڙ جي اتهاس سان گڏ جرڪيو. هن تاريخ ۽ ثقافت جي سنگم کي لفظن جي روپ ۾ آڻي پوري برصغير جي تهذيبي ادب تي “پاري نگر” جي بندرگاهه، “ڪارونجهر” جي ڪهاڻين ۽ ڀالوا جي ڀوپت (وڻندڙ) رنگن جا ترورا ڦهلايا.

ڊاڪٽر الهداد ٻوهيو

ڊاڪٽر الهداد ٻوهيو

علمي ۽ ادبي خدمتون

 جامي چانڊيو

سنڌ ۾ ڪجهه ماڻهو اهڙا آهن، جن جي دانش ۽ ڪم جي پوريءَ طرح مڃتا نه ٿي آهي. سنڌ ۾ شين جي پرک، عقلي (Rational) ۽ علمي ڇنڊڇاڻ ۽ سندن جائز حيثيت جي تعين جي روايت اڃان پختي ناهي. تاريخ جو ڊگهو عرصو غلام، محڪوم، محروم ۽ ويڳاڻپ جو شڪار رهڻ ڪري عام طور جيڪي سماجي ۽ نفسياتي ڪمزورين اهڙن معاشرن ۾ پيدا ٿينديون آهن، اُنهن جو شڪار اسين به ٿيا آهيون ۽ پنهنجن املهه ماڻڪن جو گهربل قدر نه ڪرڻ به اهڙين ڪمزورين مان هڪ آهي. ڊاڪٽر ٻوهيو جنهن سطح جو عالم، مفڪر ۽ اديب هو ۽ هن سڄي زندگي جن وڏن ۽ بنيادي موضوعن تي نهايت علميت ۽ گهرائيءَ سان سوچيو ۽ لکيو، جي اُهي اڄ به اسان جي سماجي، فڪري ۽ ادبي ايجنڊا تي گهربل اهميت سان سامهون اچن ته مان پنهنجي پوريءَ سنجيدگيءَ سان چوان ٿو ته سنڌي ادب ۽ سماج صحيح معنيٰ ۾ هڪ نئين دؤر ۾ داخل ٿي سگهي ٿو.

محمد علي پٺاڻ

محمد علي پٺاڻ

هڪ سچيت تخليقڪار

نصير ڪنڀر

اڄ ۳ فيبروريءَ جي ڏينهن هن جي پنجونجاهين سالگرهه آهي. انهي عرصي دوران هن پنهنجي زندگي جون ڪجھه ڪڙيون ڪجهھ مٺيون حقيقتون ڏٺيون. انهي جي بدلي هن هرڪنهن سان پيار ڪندي پنهنجي قلمي پورهي کي ٽائيم ڏنو. پاڻ هن جي ادبي پورهيئ تي نظر وجھون ٿا. محمد علي پٺاڻ سان منهنجي روبرو ملاقات ته ٿر ڏڪار ڪانفرنس ۾ ٿي. پرهن جي ڪهاڻي ”ستون نمبر“ مون وٽ هن جو تعارف پهرين ڪرايو. سنڌ جي اتر واري علائقي ۾ ناسور بڻيل ڏوهه ”ڪارو ڪاري“ جي پسمنظر ۾ لکيل هي ڪهاڻي تمام جاندار ۽ ذهن کي جنجھوڙيندڙ آهي. جنهن ۾هڪ همراهه ٻئي جودڪان ڦٻائڻ لاءِ جتي وٺڻ جي بهاني دڪان ۾ وڃي ٿو. دڪاندار کي چوي ٿو “ يار ليڊيز جتي کپي نمبر ياد ڪونهي.” دڪاندار چوي ٿو“ عام طور ليڊيز نمبر ست هوندو آهي. اوهان هي ست نمبر وارو چپل وٺي وڃو جي نه ته صبحاڻي بدلائي وٺجو.” همراهه چپل ڏسي چوي ٿو “ ها هي بهتر رهندو.” ٻئي ڏينهن اهو ماڻهو اچي ٿو ۽ دڪاندار سان اچي جهيڙو ڪري ٿو ته منهنجي زال جي پير جي نمبر جي توکي خبر ڪيئن پئي. ضرور تون منهنجي زال سان ڦٽل آهين. دڪاندار ڀڄي جان بچائي ٿو. نيٺ فيصلو سردار وٽ وڃي ٿو. زندگي جي بخش ۾ ڏنڊ طور رقم لاءِ همراهه کي دڪان جو سامان، گهر سڀ وڪڻڻا پون ٿا. الزام هڻندڙ انهي رقم مان ٻني وٺي ٿو. محمد علي پٺاڻ جي هن ڪهاڻي  “ڪارو ڪاري” جهڙي ڪڌي رسم جا بکيا جيئن اڊيڙيا آهن ائين تمام گهٽ ڪهاڻين ۾ نظر آيو آهي. اسين ٿر ڏڪار ڪانفرنس ۾ ملياسين، تڏهن به هي ڪهاڻي اسان جي ڪچهري جو موضوع هئي. اهو ڏينهن اڄوڪو ڏينهن محمد علي دوستي جو ڀرم رکندي اهو رشتو نڀايو اچي. پاڻ منهنجي ڪا به تحرير پڙهيائين ته ضرور فون ڪري نه صرف انهي تحرير تي  حال احوال ڪندو، پر ڪمين ڪوتائين تي به ڳالهائيندو.

امداد سهتو

امداد سهتو

ساهتي جو سهڻو شاعر

منظور سولنگي

امداد سهتو ۽ منهنجو تعلق ساهتي پرڳڻي جي انهيءَ شهر سان آهي جنهن سان پهرين سنڌي اخبار جي ايڊيٽر عبدالرحمان قاضي جو هئو. ڳائڻ ۾ منفرد اسلوب رکندڙ ماسٽر چندر جو تعلق به هن شهر سان هو ته وري سنڌي ادبي سنگت جي چئن بانيڪارن مان هڪ گوبند مالهي به هن شهر ۾ جنم ورتو. پاڪستان کان اڳ مزاح جي وڏي نالي نوري مشڪري جو به تعلق هن شهر سان هئو. شايد اهو ئي سبب ۽ اثر هو جو اڳتي هلي سائين غلام قادر سومري سنڌي ادب ۾ طنز و مزاح جي عنوان تي پي ايڇ ڊي ڪئي ۽ مون (منظور سولنگي) شعوري ۽ طنزيه ڪالم ”سچ وڏو ڏوهاري آهي“ لکيو.

امداد بلوچ

امداد بلوچ

الڳ ۽ منفرد طبيعت جو شخص

مٺل جسڪاڻي

امداد بلوچ، مورو کان نيو جتوئي روڊ تي ڳوٺ ھوت خان بھراڻي جي ھڪ غريب ڪٽنب ۾ جنم وٺندڙ ٻارڙو ھو، ته ان ئي علائقي جي ماڻھن کي تعليم پرائڻ لاءِ ميسر موجوده دور جون سھوليتون نه ھيون، ان ھوندي به، ننڍپڻ کان حوصلي ۽ ھمٿ سان، سنڀالي قدم پٺيان قدم کڻندو، ڏاڪي کان ڏاڪو چڙھندو، اڳتي وڌيو، ته وڌندو ئي ويو.

امداد بلوچ پڙھيو، پرايو، ته ھاڻي ڳوٺ ڪو قسمت سانگي، سال ۾ ھڪ دفعو ضرور ويندو آھي، پر ڳچ عرصو عرب ملڪن ۾، گھڻو وقت دبئي ۾ گذاري ٿو.

شيخ محمد اسماعيل

شيخ محمد اسماعيل

شاهه جو پارکو، محقق ۽ تعليمي ماهر

طارق عزيز شيخ

شيخ محمد اسماعيل سنڌي ادب ۽ لطيف شناسيءَ جي انهن عالمن منجهان هو جيڪي ڪنهن غرض کان سواءِ علمي پورهيو ڪندا رهندا آهن. پاڻ سنڌي ٻولي، لوڪ ادب، سنڌ جي تاريخ، درسي ڪتابن ۽ لطيف بابت تحقيق تي مڪمل عبور رکندو هو. پاڻ سنڌ ٽيڪسٽ بوڪ بورد، سنڌي ادبي بورڊ، ثقافت کاتي، لطيف چيئر ۽ سنڌي لينگئيج اٿارٽيءَ جهڙن ادارن جي مختلف تحقيقي پروجيڪٽن ۾ دلجوئي سان ڪم ڪيائين.

عتيق الله چنجڻي

عتيق الله چنجڻي

مثالي اُستاد

حفيظ چانڊيو

موت ۽ زندگي، هڪ ئي وقت جنم وٺن ٿا. ٻئي زمان ۽ مڪان جي پيچري تي، وجود جي صورت ۾ ڍُرڪندا، پنهنجي ابدي منزل ڏانهن روانا ٿين ٿا. پوءِ اهو وجود تي منحصر آهي ته هُو، پنهنجي منزل ڪهڙي ٿو طئي ڪري. هُو موت جو هم رقاب ٿي پاڻ کي فنا جي حوالي ٿو ڪري يا زندگيءَ کي معنيٰ ڏئي، پاڻ کي ابدي زندگي بخشي، امر ٿي وڃي ٿو. اهو ۲۲ هين جنوري ۱۹۸۶ع جو ڏينهن هيو جڏهن تعلقي وارهه جي تاريخي ڳوٺ ميانداد خان چنجڻيءَ ۾ الائي ڪيترن سڃاڻوند ماڻهن جون اکيون پنهنجي محبوب، همدرد ۽ بي مثال ڪردار جي مالڪ سائين عتيق الله چنجڻيءَ جي آخري ديدار لاءِ آتيون هيون، جنهن پنهنجي سموري زندگيءَ جا سڀئي روشن ڏينهن تعلقي وارهه جي عوام جي تعليم لاءِ پير پٿون ڪيا، ان ڏينهن سندس ڳوٺ ۽ آسپاس جي رهواسين کان ڪراچيءَ جي جناح اسپتال هڪ مثالي ڪردار جهڙو محبوب استاد کسي ورتو جنهن جي وڇوڙي کي اڄ ۳۱ سال گذري چڪا آهن پر پوءِ به هو مثالي استاد، سماج سيوڪ پنهنجي شاگردن، عزيزن، علائقي واسين جي دلين ۾اڄ به زندهه آهي. اڄ به سندس هزارين شاگرد، عزيز ۽ ڳوٺ وارا سندس ڪيل سماجي خدمتن ۽ علم جي واڌاري لاءِ ڪيل غير معمولي خدمتن سبب کيس وساري ناهن سگهيا، استاد عتيق الله چنجڻيءَ جنهن پنهنجي بهترين اخلاق سٺي، نماڻي، شفيق طبعيت ۽ سماج ۾ ادا ڪيل نرالي انداز سبب تعلقي وارهه توڙي ٻين ضلعن جي ماڻهن جي دلين ۾ ٿورڙي ئي عرصي ۾وڏي جاءِ ٺاهي ورتي هئي، جنهن ڪري کيس سڀني حلقن ۾ عزت ۽ مان جي نگاهه سان ڏٺو ويندو هو، سنڌ جي تاريخ ۾ اهڙن فرد جي ڪردار تي لکڻ توڙي سندن يادگيرين کي روشناس ڪرائڻ وقت جي اهم ضرورت آهي.

سيد ممتاز علي شاهه بخاري - مٺل جسڪاڻي

سيد ممتاز علي شاهه بخاري

ماهر زرعي محقق ۽ آبادگار

مٺل جسڪاڻي

زندگي هڪ سفر آهي، ان سفر ۾ مختلف موقعن تي مختلف ماڻهو همسفر رهندا آهن. ماهر زرعي محقق ۽ آبادگار سيد ممتاز علي شاه بخاري سان پهرين ڪا سڃاڻپ نه، پوءِ پري کان ڏيٺ ويٺ ۽ دعا سلام، پوءِ ڪجهه سال هڪ ئي ڪمري ۾ ويهي، نوڪري ڪرڻ دوران روز ملڻ، روز ڪچهريون ڪرڻ، حال احوال ڏيڻ وٺڻ ٿيو، تنهن کان پوءِ ڪي سال ٿيا، چاهڻ باوجود ملاقات نه ٿي سگهي، البت ساڳين دوستن ۽ واسطيدارن معرفت سلامن جي ڏي وٺ جاري رهي. اوچتو عالمي اوطاق وسيلي هاڻ ذري گهٽ روزانو رابطو ٿيندو آهي.

سوڀو گيانچنداڻي

سوڀو گيانچنداڻي

سنڌ جو هڪ سپوت

مختصر تعارف

نالو: سوڀو گيانچنداڻي

پيءُ جو نالو: ٽنورمل گيانچنداڻي

والده جو نالو: پدما

جنم جي تاريخ: ۳ مئي ۱۹۲۰ع

جنم جو هنڌ: ڳوٺ ٻنڊي تعلقو ڏوڪري، ضلعو لاڙڪاڻو.

زال: ليلان

اولاد: ٻه؛ ڪنعيا لال سرڳواسي ۽ خوبچند

ڀائر: ڪيولرام سرڳواسي

ڀينرون: ڪلياڻي، پريميشوري (سرڳواسي) وديا ۽ ساوتري

محمد يوسف سومرو

محمد يوسف سومرو

محنت ۽ ماڻهپي جو انمول ڪردار

سارنگ منير سومرو

اڄ پوري دنيا ۾ انهن پورهيتن جو عالمي ڏينهن ملهايو ويندو جيڪي سال جا سڀ ڏينهن اسان سان ملهائيندا آهن، جيڪي سال جون سڀ محنتون اسان جي نالي ڪندا آهن، جن ڪڏهن به پاڻ ڏانهن ناهين ڏٺو ته هنن جو ڪهڙو حال آهي هنن جي گهر ۾ ڪهڙيون پريشانيون بيماريون ۽ لاچاريون آهن، بس هنن جي زندگيءَ جو هڪ ازم، جذبو ۽ جوش هوندو آهي ته هنن لٽائڻ ڪڏهن به سکيو ناهي، بهانن جي هنن کي خبر نه آهي، هو سکيا آهن ته اها جرئت محنت جذبو ۽ سچائي جيڪا هنن جي زندگيءَ جو واحد سرمايو آهي جنهن جي سهاري هو جيئندا آهن.

فقيرو مينگهواڙ

فقيرو مينگهواڙ

مٽيءَ مان بي مثال مجسما ٺاهيندڙ؛ اک مٽيءَ ۾ کليس، مٽيءَ سان کيڏيو ۽ مٽيءَ کي پنهنجي فن ۽ روزگار جو وسيلو بڻايائين

خميسو دائوداڻي

ٽنڊوالهيار جو فقيرو مينگھواڙ المعروف فقيرا، جنهن مٽيءَ مان اهڙا ته مجسما ٺاهيا آهن جو ڏسڻ وارن کي آڱريون ڏندين اچيو وڃن ٿيون. فقيرو اهڙا ته مجسما ٺاهي ٿو، جن کي ڏسي، انسان جو عقل دنگ رهجيو وڃي. فقيرو عظيم مصورن مائيڪل اينجلو ۽ جان برنيني جو هڪ روحاني شاگرد ٽنڊوالهيار ۾ به رهندو آهي. نالو اٿس فقيرو مينگهواڙ المعروف فقيرا ...

علي روشن شيخ

علي روشن شيخ

اسٽيج ڊرامن کي نئين روشني ڏيندڙ، ڪھاڻيڪار، ڊرامه نگار، شاعر، ھدايتڪار ۽ ھڪ گھڻ ڳڻو انسان

رضوان گــل

فنونِ لطيفا جي مڙني شعبن جي پنھنجي پنھنجي اھميت آھي پر ھن وقت ترقي پذير کان ويندي ترقي يافته ملڪن ۾ عام ماڻھن تائين سجاڳي ۽ شعور پھچائڻ جو عوامي طريقو ٿئيٽر بڻجي چڪو آھي جنھن ذريعي سماج ۾ مثبت تبديليون رونما ٿين ٿيون جنھن جا بھتر نتيجا پڻ حاصل ٿين ٿا. ٿئيٽر ذريعي عام ماڻھن تائين سڌيءَ ريت پيغام پھچي ٿو جنھن جو ھاڪاري اثر ظاھر پڻ ٿئي ٿو. لاڙڪاڻو جيڪو ٿئيٽر جي حوالي سان پنھنجو شاندار ماضي رکندڙ آھي اتي حال ۾ به ٿئيٽر سان لنئون لائيندڙ ڪيترا ئي اھم نالا موجود آھن جن ۾ لاڙڪاڻي جو نالو روشن ڪري پاڻ مڃرايو آھي، اھڙين شخصيتن ۾ پنھنجي نالي جھڙو روشن خيال ۽ ٿئيٽر جي دنيا ۾ پنھنجي ڏاھپ جي روشني ڦھلائيندڙ شخص اسان جو پيارو ساٿي علي روشن شيخ پڻ شامل آھن جنھن پنھنجي محنتن سان سلسليوار ڪاميابيون ماڻيون آھي.