نسيم بخاري

نسيم بخاري

سماجي لکڻين ۽ صحافت جو بي ڊپو ڪردار!

منظور کوسو

جنهن سماج ۾ ماڻهو انساني درجي کان به گهٽ سطح واري زندگي جي رهيا هجن، افلاس، بک، بيروزگاري، بدامني ۽ بيماريون هٿرادو طور ماڻهوءَ تي مسلط ڪيون وڃن ته اُتي ماڻهو ڪيئن survive ڪري ۽ اهڙي ڀوائتي ماحول ۾ زنده رهڻ به خود پنهنجي جاءِ تي معجزي کان گهٽ ڪين آهي، ڇوته ان حالت ۾ يا ته ماڻهو نفسياتي مريض ٿي پوندو آهن يا خودڪشيون ڪرڻ لڳندا آهن، آئي ڏينهن اوهان کي وڻ ۾ ٽنگيل ماڻهن جون خبريون صرف ميڊيا تي پڙهڻ ڪاڻ ملنديون هونديون، انهن بي رحم حالتن جي پيداوار ماڻهو يا ته سڀ ڪجهه قدرت طرفان سمجهي چپ چاپ رُکي سُکي کائي حالتن سان سمجهوتو ڪري زندگي گذاري رهيا هوندا آهن، يا انهن مان ڪي ڏينهن رات جستجو ڪري ان جبر واري نظام جو حصو ٿيڻ جي ڪوشش ۾ زندگيون وڃائي رهيا هوندا آهن، ها! پر انهن ۾ ڪي اهڙا ماڻهو به هوندا آهن، جيڪي حقيقت کي پروڙي وٺندا آهن، قدرت جو ڪو قصور نه پر هڪ استحصالي طبقي جي ئي پنهنجين محرومين جو ذميوار سمجهندا آهن، انهن جو سوچن ۾ جڏهن هن ظلم خلاف ڪو مانڌاڻ مچندو آهي، دل ڪروڌ ۾ ڪڙهندي آهي ته پوءِ شاعر، فنڪار، حقيقي عوامي نمائندا سياستدان ۽ ڏاڍ جبر خلاف جهيڙيندڙ پيدا ٿيندا آهن، دنيا جو بهترين ادب به اهڙين حالتن جي پيداوار آهي، جَسُ آهي، انهن مڙسن کي جو اهڙي بارش مَئي ڪري ويا ته هڪ زمانو خمار آلود ڪري ڇڏيائون. پنهنجي سونهاري سنڌ ۾ ان جو هڪ وڏو مثال شيخ اياز آهي، جيڪو نظم خواه نثر جو سرجڻهار کيت ۾ بادشاهه هيو، جنهن جو اثر سنڌ جي هر باشعور قبول ڪيو ۽ جنهن جي تخليق سنڌ جي محروم طبقي تي وڏا مثبت اثر ڇڏيا ۽ ائين ٿو محسوس ٿئي ته شاهه جيان اياز جو اثر صدين تائين قائم رهندو، جيئن سنڌ ڪو شاهه پيدا نه ڪري سگهي آهي، تيئن شايد ڪو اياز به مشڪل پيدا ڪري سگهي، جيتوڻيڪ منهنجي سهڻي شهر شڪارپور جي مٽيءَ مان جنم وٺندڙ اياز زندگي جا اڪثر ڏهاڙا شڪارپور کان ٻاهر گذاريا ۽ اڄ ڪراڙ ڪپ تي مدفون آهي پر اياز جنهن مَئي جي بارش برسائي شڪارپور جي جوانن تي انهيءَ مڌ جو اهڙو ته اثر ٿيو جو انهن کي پڙهندي ڄڻ ته پڙهندڙ به سحرانگيز شاعريءَ جي سحر ۾ گم ٿيو وڃي، جيئن هي ڏسو:

سيد منظور نقوي

سيد منظور نقوي

خاص جيون

نالو .............سيد لطف علي شاھ

المعروف .........سيد منظور نقوي

حوالو ...........گھڻ رُخي شخصيت

خاص حوالو... شاعر ۽ علم و اَدب

ڄم .................۱۷ مئي ۱۹۲۴ ع

وصال ...........۹ آڪٽوبر ۱۹۹۷ ع

سائين الهورايو بهڻ صاحب

سائين الهورايو بهڻ صاحب

سندس زندگي جو کاتو ۽ احوال - ساروڻيون ساڻيهه جون - ٻه اکر ڪتاب متعلق

اُستاد نظاماڻي

محترم سائين الهورايو بهڻ صاحب جي آتم ڪٿا ”قيد ڪشالا زندگي“ اسان جي هٿن ۾ آهي، جيڪا ڪنهن وڏي سياستدان، فلسفي، عظيم ليکڪ، ناول نگار، کلاڙي، موسيقار يا ڪنهن سائنسدان جي ناهي، هي هڪ پورهيت گهراڻي ۾ پيدا ٿيندڙ، حساس طبيعت جي مالڪ هڪ اُستاد؛ شاعر، سجاڳ فرد جو مختصر زندگي نامو آهي.جنهن جو بچپن حُرڪئمپن ۾ باقي زندگي اڙانگن پيچرن جي سفر ۾ گذري،جيڪو هن ڪتاب جو خاص موضوع پڻ آهي.سائين الهورائي بهڻ صاحب جو جنم ٻي عالمي جنگ دوران فيبروري ۱۹۴۲ع ۾ ٿيو، سندن جنم جي ڪجه مهينن بعد پهرين جون ۱۹۴۲ع ۾ حُرن خلاف سنڌ جي اوڀر پاسي مارشلا لڳي جڏهن ته حضرت سيدصبغت الله شاه شهيد سنڌ کان ٻاهر جيل ۾ قيد وبند ۾ هو، هن معصوم ٻالڪ جي ڪُٽنب سميت حُرجماعت جا ماڻهو ڪربناڪ بيڪسي جي حالت ۾ قيد ڪيا ويا، ڪئمپن اندر بک، بدحالي، وبائي بيمارين جي ڪري ڪيترائي گُل ٽڙڻ کان اڳ مرجهائي ويا.

سانگيڏان راجپوت

سانگيڏان راجپوت

تپيدار ۽ لوڪ ڏاھپ جو پارکو

ڀارومل امراڻي

لوڪ ڏاهپ جي پارکو ۽ روينيو رڪارڊ جي ڄاڻو راٺوڙ ونس جي تپيدار سانگيڏان راجپوت سان ملندي ٿري لوڪ چوڻي چپن تي تري ايندي آهي ته ‘ڀت سواءِ چٽ نه نڪرندا آهن’. سانگيڏان سان ڪچهري مان معلوم ڪري سگهجي ٿو ته ماڻهو جي هلڻي چلڻي ۽ اڻسارن مان سڃاڻپ جي لاءِ لوڪ ڏاهن وٽ ڪهڙي ڪسوٽي آهي؟ انسان جي سياڻپ ۽ دانش ڪهڙن اٺن خصلتن مان پڌري ٿيندي آهي؟ عورت جي سورنهن سينگارن ۾ ڪهڙا چار چلونت، چار پکيرو، چار گل، چار ڦل آهن؟ ٿر ۾ ڪهڙا راڄنيتي جا نامور نالا رهيا آهن. ٿر جي راڄن ڀاڳن ۾ ڪهڙا لوڪ ڏاهپ جا ڄاڻو رهيا آهن.؟

علامه محمد امين مگسي

علامه محمد امين مگسي

ملنسار، بردبار ۽ علم جو ڀنڊار

منظور ڪوهيار

ڪي ماڻهو ٻين جي زباني تعارف جا محتاج هوندا آهن، ۽ ڪي وري  پنهنجي خوش زباني ۽ خوش خلقي جي ڪري. پنهنجو تعارف پاڻ هوندا آهن.

ڇھ ست سال اڳ محمد امين مگسي سان پنهنجي ڄاڻ سڃاڻ ڪنهن ٽياڪڙ جي ذريعي نه، پر سندس خوش خيالي ۽ خوش علمي جي ڪري ٿي هئي . ٿيو ائين جو گلشن حديد  فيز ون جي پٺاڻ جي هڪ هوٽل تي چانھ پئي پيتم، ته اتي تاريخ سان دلچسپي رکندڙ ڳوٺائي دوست سهيل مڪاني جي لاڙڪاڻي مان اوچتو موبائل فون تي ڪال آئي ۽ پڇيائين، ته: ”افغان ڪير آهن؟...“

قربان بگٽي

قربان بگٽي

سنڌ جو يگانو نقاد، اديب، دانشور ۽ تاريخ دان

ڊاڪٽر محمد علي محمدي

سنڌ ۾ ستر جو ڏهاڪو نظرياتي لحاظ کان هڪ پر آشوب دور هو. هونئن ته ورهاڱي کان اڳ ۾ ئي سنڌ ۾ ساڄي ۽ کاٻي ڌر موجود هئي. هندستان جي ترقي پسند مصنفين ته هت پير ڄمائي نه سگهي پر ڪراچي کان شروع ٿيل سنڌي سرڪل، جيڪا پوءِ سنڌي ادبي سنگت ۾ سلهاڙجي وئي. سنڌي ادبي سنگت ان معني ۾ ڪا ڪميونسٽ تحريڪ نه هئي پر ادب جي نين صنفن کي اڳتي وٺي هلي ۽ سنڌي قومپرست تحريڪ جي اثر هيٺ اچي وئي.

ڊاڪٽر ڪمال ڄامڙو

ڊاڪٽر ڪمال ڄامڙو

اوچتو وڇوڙو - جان جان هئي جيئري ورچي نه ويٺي

ايڊيٽوريل عوامي آواز

ڊاڪٽر ڪمال ڄامڙي جي ڪالهه اوچتي وڇوڙي واري خبر سنڌ جي علمي، تعليمي، تحقيقي، لوڪ ادب ٽي وي، ريڊيو، سگا، سنڌي ٻولي ڪراچي يونيورسٽي جي سنڌي شعبي، وفاقي اردو يونيورسٽي  جنهن سان آخر ۾ سلهاڙيل رهيو جي سڄي حلقي لاءِ حادثي جهڙي هئي. ڪجهه ئي ماڻهن کي خبر هئي ته هو ڪجهه ڏينهن کان ڊينگي جي بيماري ۾ ورتل هو، دلجاءِ ٿي ته گهٽ ۾ گهٽ ڪورونا وائرس ته نه اٿس سو جلد صحتياب ٿي ويندو پر افسوس ته ايئن نه ٿيو ۽ ڪالهه اها دلين تي آيل زلزلي طور خبر ٻڌي وئي جنهن تي رت جا ڳوڙها ئي هاري سگهجن ٿا.

نثار ٻلھڙو

نثار ٻلھڙو

موڪلاڻي ۽ سرڪار جي بي حسي

پيار علي چانڊيو

سنڌ ڌرتي جا ماڻهو، دردن جي ڪهاڻين سان ڀريا پيا آهن. ڪٿي هو پنهنجو حال اورين ٿا ته ڪٿي وري هُنن جي اکين مان وهندڙ ڳوڙها ئي سڀ ڪجهه بيان ڪن ٿا. سنڌ ۾ اهڙا ڪيترا ئي اٻوجهھ ۽ لاچار ماڻهو آهن، جيڪي بس جيون کي جيارن پيا. باقي ته جهڙا آهن تهڙا ناهن. سنڌ جي ماڻهن کي تڪليفون ڄڻ ته ڏاج ۾ مليل آهن. انهن تڪليفن جو ختم ٿيڻ به ڏاڍو ڏکيو آهي. هن ڌرتي جا ماڻهو، انهن تڪليفن کان ڇوٽڪارو حاصل ڪرڻ لاءِ تڙپندا ۽ روئندا رهن ٿا. پر اهي تڪليفون انهن کي وڻ ويڙهي جيان وڪوڙينديون وڃن ٿيون. دردن سان تڪليفن سان ۽ ڏُکن سان ويڙھ ڪندڙ هڪ ڌرتي ڌڻي نابين خاندان جا اڄ دردن وارا ڳوڙها سڀني اڳيان بيان ڪجن ٿا جيڪي ڳوڙها غربت سبب اکين مان وهندا رهن ٿا ان نابين خاندان جي درد ڪٿا ٻڌڻ بعد ان ڳالهھ پڪ ڏياري ته سنڌ دردن ۾ ويڙهجي وئي آهي.

فقير جادم مڱريو

فقير جادم مڱريو

سندس وڇوڙو!

غلام حسين خاصخيلي

فقير جادم مڱريو املھ ماڻڪ شخصيت وارو ماڻھو ھو، سندس وڇوڙو انتهائي ڏکائيندڙ آھي، پاڻ سياسي ميدان ۾ تمام وڏي خدمت ڪئي، هو پاڪستان مسلم ليگ فنڪشنل سنڌ جو اهم اڳواڻ ھو، پاڻ  وفاقي وزير ريلوي جي حيثيت سان به بھتر خدمت ڪئي، جڏهن اها خبر ميڊيا تي ڏٺي ۽ ٻُڌي ته جادم مڱريو هي جهان ڇڏي ويو ته منهنجا حوصلا خطا ٿي ويا، ڇوته منهنجي هن سان ويجهڙائي هئي. پر سندس وڇوڙي کانپوءِ ھاڻ اسان وٽ صرف سندس يادون آھن. هو ھاڻ اسان ۾ نه رھيو آهي، ان سفر ڏانھن ھر ڪنھن کي ھلڻو آھي، سندس وڇوڙي تي دلي ڏک پھتو آھي، سندس يادون ۽ ساڻس ڪيل ڪچھريون ھميشه ياد رھنديون، فقير جادم مڱريو سان منھنجون ڪافي ڪچھريون ٿيل آھن، حيدرآباد ۾ جڏھن جيجل ماءُ اسپتال  قائم ڪرڻ لاءِ بنياد رکڻ واسطي ڪافي دفعا روبرو ۽ فون وسيلي صلاح ورتائين ۽ آئون جڏھن تمام گھڻو بيمار ٿي پيس ته ان وقت فقير جادم مڱريو مونسان روزانو فون وسيلي طبيعت پڇڻ سان گڏ اھو به چوندو ھو ته سائين پير پاڳاري صاحب جو حڪم آھي، جنھن به اسپتال ۾ چاھين، اتي توکي داخل ڪرايون، آئون چوندو ھئس ته سائين دعا ڪريو، آئون ٺيڪ ٿي ويندس، منھنجي اھڙي جملي تي چوندو ھو الله سائين اوھان کي صحتياب ڪندو،

ڊاڪٽر خالد محمود سومرو

شهيد علامه ڊاڪٽر خالد محمود سومرو

تاريخ جو عظيم باب

مولانا حميدالله سيال

اسلام جي سپهه سالار سچي عاشقِ رسولﷺ جرنيل جمعيت، سنڌ جي هڪ عظيم سپوت جي شهادت انسانيت ۽ حق سچ جي ڳالهه ڪندڙ هر انسان جي دل جهوري وڌي آهي، جڏهن ته سندس وڇوڙي تي هر ڪنهن جون اکيون رت روئي رهيون آهن، شهيد اسلام ۽ شهيد جمعيت، شهيد سنڌ علامه ڊاڪٽر خالد محمود سومرو جي گھڻ پاسائين شخصيت تي ڪيترو لکي سگھجي ٿو، سنڌ ڌرتيءَ جا ڄاوا اڻ مٽ، انمول ارڏا، بهادر، سيني تي وار جھلڻ وارا پٽ پيدا ڪيا آهن، انهن ۾ ڪيترا ئي هيرن جهڙا ماڻهو اهل علم، اهل حق، اهل وفا ۽ بهادر اڳواڻ، هن ڌرتيءَ جي کاڻ مثل آهن، ڪيترا ئي اڳواڻ قومي، سياسي، مذهبي، سماجي قائد، ڪنهن هڪ صفت يا منفرد رڪارڊ ڪنهن هڪ صلاحيت جي ڪري مشهور هوندا آهن، پر الله تبارڪ و تعاليٰ جمعيت علماءِ اسلام کي هڪ اهڙو رهنما عطا ڪيو، جيڪو هڪ شخصيت ساز ادارو هيو ۽ ان ۾ تمام خوبيون هڪ ئي وقت سمايل هيون. لاڙڪاڻي ويجهو ڳوٺ عاقل خالد ۾ سنڌ جي برک عالم، عالمِ دين، استاد العلماءِ، سنڌ جي اعليٰ مذهبي ۽ ديني درسگاهه جامعه اسلاميه اشاعت القرآن والحديث جي باني محقق، مفسر، قرآن والحديث جي عاشق، علامه مولانا علي محمد حقاني جي گھر ۾ اک کوليندڙ گلاب جو گل، جنهن بين الاقوامي طور تي نه رڳو پاڻ مڃرائيو پر لاڙڪاڻي سنڌ ۽ پاڪستان لاءِ هڪ قابل فخر شخصيت طور اڀريو، پوري قوم ۽ ملڪ کي روشن ڪرڻ ۾ اهم ڪردار ادا ڪيو، اهو هڪ ئي وقت لکين ماڻهن جو محبوب ليڊر هيو، انهن جي دلين جي ڌڙڪن هو، جلسن جلوسن اجلاسن، مظاهرن، ڌرڻن ۽ مدرسن جو سينگار هو، شخصيت ۾ هٻڪار هو، اسلام جو علمبدار هو، عاشق رسولﷺ هو، اسلام جو سپهه سالار هو، جمعيت ۽ سنڌ ڌرتي جو وفادار هو، جمعيت علماءِ اسلام جا ڪارڪن ته ڇا پر ملڪ جي ڪنڊ ڪڙڇ خاص طور عام ماڻهو هر سنڌي نوجوان، اسڪول، ڪاليج، يونيورسٽي ۽ مدرسي جو شاگرد هن کي چاهيندو هو، هاري ۽ مزدور سندس هڪ جھلڪ ڏسڻ لاءِ بيتاب هوندو هو، هو اسٽيج جو سينگار هو، سنڌ جو سچو سپوت هو، هن مرد مجاهد کي صورت ۽ سيرت اهڙي هئي جو ڪنهن به باطل ۽ ظالم کي همت نه ٿيندي هئي جو شير آڏو اچن، سنڌ ڌرتي ۽ سنڌي قوم جي سر تي هميشه ڏاڍ، ظلم ۽ جبر جو تسلسل رهيو آهي، ان جي باوجود به سنڌ ڌرتي جي حلالي پٽن ۽ غيرتمندن پنهنجون جانيون ته قربان ڪيون آهن پر ڪنهن ڏاڍي مڙس، ظالم ۽ جابر جي اڳيان پنهنجو ڪنڌ ڪپايو ته آهي، پر جھڪايو نه آهي، باب الاسلام سنڌ ڀائيچاري جي لولي ڏني آهي، پر افسوس سنڌ دشمن قوتن اسلام دشمن قوتن، سامراجي قوتن ۽ دهشتگردن باب الاسلام سنڌ مٺڙي سنڌ ڌرتي تان پيار محبت ديني رواداري امن ۽ ڀائيچارو ختم ڪرڻ ۾ ڪا ڪسر نه ڇڏي آهي، الله تعاليٰ انهن ظالمن، جابرن، سنڌ دشمنن، اسلام دشمنن، امن جي ويرين ۽ دهشتگردن کي تباهه ۽ برباد ڪري، جن ۲۹ نومبر ۲۰۱۴ع جي صبح ۶:۲۳ منٽن تي هڪ اسلام جي بهادر سپهه سالار سچي عاشق رسولﷺ، سنڌ دوست ۽ سنڌ جي حقن لاءِ جاکوڙيندڙ، مذهبي، ديني عالم، امن جي علمبردار، سنڌ جي حلالي پٽ، اسڪالر جمعيت جي يو آءِ سنڌ جي اڳواڻ علامه ڊاڪٽر خالد محمود سومرو کي سکر جي جامع مسجد ۾ نماز پڙهندي سفاڪ قاتلن گولين جو نشانو بڻائي شهيد ڪيو، اهڙي طرح شهيد اسلام علامه ڊاڪٽر خالد محمود سومرو، امير المؤمنين سيدنا عمر فاروق رضي الله تعاليٰ عنه ۽ ڪربلا جي ميدان ۾ نماز جي حالت ۾ شهادت جو مرتبو ماڻيندڙ دنيا جو عظيم انسان شهيد ڪربلا سيدنا حضرت امام حسين رضي الله تعاليٰ عنه جي عظيم قربانين جي نقش قدم تي هلندي تاريخ ۾ پنهنجو نالو نماز جي حالت ۾ سر قربان ڪرڻ وارن جي صف ۾ ڳڻائي ويو، جنهن کيس شهادت جي منصب تي پهچايو ۽ عظيم رتبو عطا ڪيو.

نواز ڪنڀر

نواز ڪنڀر

سانگھڙ جو ابن بطوطه

پروفيسر عباس علي لغاري

دنيا جي هر علائقي کي قدرت طرفان تاريخي حيثيت ناهي ملندي آهي، صرف ڪن خاص علائقن، خطن ۽ شهرن کي ئي مالڪ ڪائنات اهڙي ته شاندار تاريخ عطا ڪندو آهي، جو اهي خطا هميشه لاءِ تاريخ ۾ امر ٿي ويندا آهن.  اهڙن تاريخي خطن ۾ سانگهڙ جو شاندار تاريخي علائقو به شامل آهي. جيڪو صدين کان سنڌ جي سڃاڻپ رهيو آهي. برهمڻ آباد، ھاڪڙي جا پيرا، ڀٽائي سرڪار جا سانگهڙ جا سفر، ميان مبين جي درسگاهه، سهڻي ميهار جي لازوال ڪهاڻي، ڪونئرو جي ماڙي، رتو ڪوٽ، اڇڙو ٿر، مکي ٻيلو ۽ ٻيا انيڪ تاريخي ماڳ، هن ضلعي جي تاريخي هجڻ جا گواهه آهن.

مخدوم سڪندر بودلو بھار رح - مير حاجن مير

مخدوم سڪندر بودلو بھار رح

(سيوھڻ جا بزرگ)

مير حاجن مير

مخدوم سڪندر بودلو خدا جو ولي، وڏي علم وارو هو. حال جي شروعات ۾ ديني علوم جو درس ڏيندو ٿي رهيو. ان کان پوءِ جذبي ۾ اچي بودلو ٿي ويو ۽ سدائين اگهاڙو گهمندو هو. (۱)

هن بزرگ جي طبيعت شاهانه هئي، تنهن ڪري کيس سڪندر جي لقب سان سڏيندا هئا. حالانڪه سندس اصل نالو سيد (شاھ مردان) هو. (۲) سندن اصل نالو سيد شاھ مردان شاھ هو. پاڻ بخاري ساداتن مان اچ جا ويٺل هئا. (۳)

حضرت سيد علي سرمست بخاري

حضرت سيد علي سرمست بخاري

سلسلو سيوھڻ جا بزرگ

مير حاجن مير

قلندر لعل شهباز جي ساٿين ۽ مريدن مان هڪ بزرگ شخص هو. قلندر لعل شهباز جي سياحت واري زماني ۾ ان جو رفيق ۽ هم سفر جو ساٿي هو. آخر ۾ قلندر لعل شهباز جي سنڌ ۾ رهائش اختيار ڪرڻ کان پوءِ هي به هميشه لاءِ سيوهڻ ۾ رهي پيو (۱). سيد علي سندس ”وزير“ سڏبو هو (۲). قلندر لعل شهباز جي خليفن جو ذڪر ڪتابن ۾ اڻ چٽو آهي، جيڪي سندس گڏ هيا. سندس ۳ دوست ته مشهور آهن، جن جو ذڪر ڪتابن ۾ اڪثر آهي. انهن دوستن ۾ بهاؤالدين زڪريه ملتاني، بابا فريد شڪرگنج پاڪ پتن وارو ۽ جلال الدين سرخ بخاري اُچ شريف وارو، سندس هي خليفو دوست جو پٽ هيو.