محمد اسماعيل عرساڻي

محمد اسماعيل عرساڻي

هڪ ناميارو تعليمي عملدار

ڊاڪٽر شمس الدين عرساڻي

علمي ۽ ادبي ميدان ۾ محمد اسماعيل عرساڻيءَ جي ڪارنامن کان ڪير واقف نه هوندو؟ سنڌي معاشرو هن وقت به ”عرساڻي“ جي نالي سان اوترو ئي مانوس آهي، جيترو حياتيءَ ۾ سندس اسم معروف هوندو هو. اهو نالو فقط ڪنهن رواجي ليکڪ جو نه آهي، بلڪ هُو حقيقي معنيٰ ۾ اديب ۽ فنڪار هو. ثقافتي ۽ فني پسمنظر ۾ ڏسبو ته هُو ماهر تعليم، اعليٰ نصاب‌دان ۽ قابل ڪار ڊرامه‌نگار جي حيثيت کان بلند مقام تي فائز نظر ايندو. عملي زندگيءَ ۾ هُو ساري عمر تعليم جي شعبي سان ئي وابسته رهيو.

ڪامريڊ حسن عسڪري

حسن عسڪري

اڄ دل اُداس آهي

استاد نظاماڻي

اڄ حسن عسڪري صاحب جي پُٽ سندس اسپتال جي بيڊ واري تصوير سوشل ميڊيا تي رکي. جنهن کي ڏسي گهڻو ڏک ٿيو، تصوير ۾ سندس ڏک ۽ پيڙا جو مليل جُليل تاثر مليو، جنهن کي مان ڏسي به نه پئي سگهيس. مٿيان وري دوستن ٻڌايو ته ڊاڪٽرن جواب ڏيئي ڇڏيو آهي، سندس ڦڦڙن ڪم ڇڏي ڏنو آهي، ان ڪري هاڻ وينٽيليٽر به ڪم جو ناهي، ڊاڪٽرن آئي يوسي ۾ رکي آڪسيجن ڏيئي ڇڏي آهي، جتي هو زندگي جا آخري ساه به کڻڻ جي همت نه پيو ڪري سگهي، بيهوشي جي حالت ۾ آهي.مونکي ڏاڍو ڏک ٿيو ڪجهه لمحا ته اکين مان پاڻي وهندو رهيو، ڪنهن به دوست سان فون تي ڳالهائي نه پئي سگهيس. جنهن انسان سان ٽيهه سال رفاقت رهي هجي، هڪ ٻيو ڏينهن ڇڏي ملاقاتون سماجي. سياسي معاملن تي گهريون ڪچهريون ٿينديون رهيون هجن، زندگي جي انيڪ معاملن تي صلاح مشوره ٿيندا رهيا هجن،، اهو انسان جنهن جا پوري پاڪستان جي هر ننڍي وڏي شهر ۾ دوست هجن، جيڪو ڪڏهن به ڪنهن ڏاڍي اڳيان نه جهڪيو، مزدورن، هارين، غريب طبقي جي ڳالهه ڪندو رهيو، شهر جي مسئلن تي ڪامورن سان احتجاج ڪندو رهيو،اهڙي انسان جو موڪلائي وڃڻ يقينن پورهيت طبقي، سماج جي ان مظلوم طبقي لاءِ جنهن جو ڪو ڌڻي سائين نه هجي ڪامريڊ حسن عسڪري انهن جو ڀرجليو هو.

الطاف پيرزادو

الطاف پيرزادو

هڪ برجستو ڏات ڌڻي

آصف رضا موريو

اڄ ۱۱ وڳي ۴۱ منٽن تي منهنجي پراڻي ساٿي ۽ گهڻ گهرئي دوست الطاف پيرزادو فون ڪري ٻڌايو ته؛ “تنهنجي شهر ۾ آهيان.” ۽ حڪم ڪيائين ته؛ ”ملاقات ڪرڻي آهي.“ مان کيس بسم الله ڪندي ڀليڪار ڪئي ته؛ “هليو آ! هاڻي ئي جو مان گهر ويٺو آهيان”، پر چيائين؛ “هاڻي نه! جو هن وقت ريڊيو پاڪستان تي سائين عابد ڪاظمي ۽ علي مراد ٽانوري سان ملڻ آيو آهيان. اتان ٿي پريس ڪلب ويندس. نثارکوکر ۽ ڪجهه ٻين دوستن سان به ملڻو آهي. اوکا پوکا لاهي، پوءِ اچان ٿو تو وٽ”. سمورو ڏينهن انتظار ڪيم ۽ يار ساڍي پنجين وڳي ڌاري، منهنجي گهر آيو ته ساڻس کوڙ ساريون نيون پراڻيون ڪچهريون ٿيون.

محمد عالم لغاري

محمد عالم لغاري

منهنجو بابا - آتم ڪهاڻي پنو پھريون

استاد لغاري

“سَدا  جَنِ  پَرِياڻُ،  پانڌِي  پَکي  لَڏَ  جو،

وِئا ڳُڻَنِ ساڻُ، مارُوئَڙا ٿَرَ اُڪَرِي”. (شاھ)

هڪ مسڪين هر هاري، محمد عالم لغاري بن حاجي علي مراد بن محمد اسماعيل بن رستم خان بن ڪَوڙا خان بن نورنگ فقير بن محمود بن وليو خان بن پليو خان بن ميئو خان بن مغرو خان بن شاهن بن سهتڪ بن احمد خان (مورث اعليٰ احمداڻي پاڙو) بن اسماعيل بن بندوخ بن گوارڻ بن عالي بن نوح بن نواب بن رباح بن ڪباھ بن شاهن بن هارون بن رند بن جلال خان...اندازن ۱۹۲۳ع ڌاري، ڳوٺ پُنهارڙو، (لڳ چورکوهيون) تعلقي ۽ ضلعي سانگھڙ ۾ جنم ورتو ۽ ۰۹ جولاءِ ۲۰۱۸ع تي، ڳوٺ محمد غالب درس لڳ لوڻ کاڻ، تعلقي کپري ۾، اندازن ۹۵ سالن جي ڄمار ۾ انتقال فرمائي ويو.

“مَٿي    ٿَرَ    رَهِي،    وِئا    گُذاري    ڏِينهَڙا،

ڪَڏهن    ڪو    نه    آئِيو،    پَنهوارَنِ   پَهِي،

وِئَڙا سي وَهِي، جَنَبُ گُذارِيُمِ جَنِ سِين”. (شاھ)

جلال الدين جمالي

جلال الدين جمالي

باغي حنيف

مٽياري ويجھو بکر شھر جي ڳوٺ، شير جمالي جو ھي بزرگ جلال الدين جمالي آھي. سندس ڄمار ۱۲۲ سال آھي. سندس پٽ ۷۰ سال کان مٿي ڄمار جا آھن. سڄي عمر ۾، ڪجھ پيدل، ڪجھ جھازن ۾، ۳۳ حج ۽ ۴۳ عمرا ڪيا اٿس.

پاڻ مولانا عبيد الله سنڌيءَ جو شاگرد آھي. اڄ به بنا چشمي جو لکندو پڙھندو آھي. ڪنھن پڇيس؛ ”تنھنجي وڏي ڄمار ۽ سٺي صحت جو راز ڇا آھي؟“

پاڻ چيائون؛ ”آئون سڄي زندگي حرام جي مال کان ائين پري رھيو آھيان، جيئن شوگر جو مريض مٺاڻ کان ڀڄندو آھي.“

ڊاڪٽر اقبال احمد پيرزاده

ڊاڪٽر اقبال احمد پيرزاده

جولاء ۲۷/ جنم ڏينهن مبارڪ

اعظم ڀٽي

ڪي ماڻهو تاريخ کان لِڪندا آهن ته ڪن ماڻهن کي وري تاريخ لِڪائي ڇڏيندي آهي. ائين ئي ڪن فردن کي وري تاريخ نروار به ڪندي آهي. ان ڪاروهنوار ۾ مثبت ۽ منفي پهلو جو وڏو عمل دخل به هوندو آهي. پر تاريخ جي تراني جو رڌم اهڙي ته رواني ۽ تسلسل سان هلي ٿو جو مثبت ڪردار، سوچ ۽ عمل وارا ماڻهو، تاريخ جو روشن باب بڻجي ويندا آهن ۽ منفي ڪردار تاريخ جي ڊسٽ بِن جو اهو ترو بڻجي ويندا آهن، جتي روشني جو ترورو به نٿو پهچي، جتي تاريخ جي روشني جو ترورو نه پهچي. سمجهڻ گهرجي ته تاريخ ان ڪردار کي لِڪائي ڇڏيو آهي. جتي فردن جي ڪردارن جي روشني سڀ پردا چاڪ ڪري نمايان حيثيت ماڻي وٺي ته اها پڪ ڄاڻڻ گهرجي ته تاريخ پنهنجي ڪنهن باب کي روشن رکيو آهي. اهڙا ڪيترا ئي ڪردار آهن جيڪي گُم به ناهن، لِڪل به ناهن، بس اهي اسان جي شعور، سمجهه ۽ سوچ جي اکين آڏو ڪيترن ئي سببن جي ڪري ظاهر نه ٿي سگهيا آهن. پر تاريخ جي اها ذميدراي آهي ته اها انهن ڪردارن کي پاڻ ئي ظاهر ڪندي رهندي آهي ۽ تيسيتائين ڪندي رهندي جيسيتائين ڪائنات جو هيءُ چرخو چُرندو رهندو.

شاد ڀيٽوي

شاد ڀيٽوي

اعظم ڀٽي

شاد ڀيٽوي، ٽنڊو محمد خان جي حوالي سان اردو شاعري جو اهڙو نانءُ آهي، جنهن جو متحرڪ ڪردار، ٽنڊو محمد خان جي علمي ۽ ادبي تاريخ جو هڪ شاندار ورثو آهي، جنهن ورثي تي اڄ جي نوجوان نسل جي اک جي روشني صفا ڌنڌلي نظر اچي ٿي، شاد ڀيٽوي جو اصل نالو محمد حسين پيرزاده ۽ سندس والد جو نالو تجمل حسين هو.

لطف پيرزادو

لطف پيرزادو

صوفي انقلابي ۽ ارڏو فقير

هادي بخش پيرزادو

رتون رتن سان جڏهن رانديون رچائينديون آهن ته ڪائنات جهومندي نچندي نظر ايندي آهي، هوائون پنهنجي فطرت مطابق پوري جوڀن سان ٿڌڙا مٺڙا سر آلاپينديون آهن، جي جاڳرتا جا جشن ملهائينديون گهلنديون رهنديون آهن، جيڪي سريرن کي سڪون جي سرگم ۾ کوئي ڇڏينديون آهن. اهڙي ئي هڪ موسم مان اسان جي ٽهيءَ وارن جو به ڪڏهن گذر ٿيو هو.

موهن جي دڙي جي مٽيءَ جي خوشبوءِ ڪاڪي ستابي مالهيءَ جي هٿان شام جي ٽائيم ۾ گلاب ۽ رابيل جا گل آڇيندي هئي. اهو محبت جو جهان هو ۽ اسان جو ٻالڪپڻو جنهن ۾ نفرت ۽ ڪيني جو نانءُ نشان به نه هئو. ڏکن ۽ سکن جي پروڙ ئي ڪو نه هوندي هئي نه اڀرڻ جي چنتا نه لٿي جي ڳڻتي.

عبدالحق عالماڻي

عبدالحق عالماڻي

ملالِ احوالِ دوستان

شوڪت شورو

خوبصورت ڪھاڻيڪار عبدالحق عالماڻيءَ ھڪ ڏينھن مون کي چيو تہ شھر ۾ ساھ ٿو مُنجھي، ڪٿي ٻاھر نڪري ھلون. من تہ منھنجو بہ مُنجھيل ھو سو ھڪدم ھا ڪيم. گاڏي کاتي کان ٽانگي ۾ يا شايد ڪوٽڙي واري بس ۾ چڙھي راڻي باغ اچي لٿاسين. اھو سٺ وارو ڏھاڪو ھو. راڻي باغ اڃا ايترو اجڙيو ڪونہ ھو. وڏا ويڪرا چھچ ساوا لان ھئا. وچ تي ھڪ ننڍي پر سٺي ريسٽوران ھئي. اسين لان تي ھڪ ڪنڊائتي نويڪلي ڇانوٌ ۾ وڃي ويٺاسين. ان ڏينھن عبدالحق عالماڻي پھريون ڀيرو مون سان پنھنجي زندگي جي ڏکن، محرومين ۽ عشق جا حال اوريا ھئا. ھڪ زميندار جي پٽ ھوندي ڇورو ڇنو ٿي وڃڻ سبب تڙيل ۽ بيروزگار عبدالحق جو عشق تہ ناڪام ٿيڻو ئي ھو پر گڏوگڏ ساڻس جيڪا وڏي ٽريجڊي ٿي سا سلڻ جھڙي ڪانھي. ان ٽريجڊي ھن کي وڍي ڳڀا ڪري ڇڏيو ھو. اھو سڀ ٻڌائيندي ھن جو آواز گھُٽجي ويو ۽ سندس وڏين سھڻين اکين ۾ ڳوڙھا ترڻ لڳا ھئا. تڏھن اوچتو ڪٿان ريل جي ڪوڪ ٻڌڻ ۾ آئي. ڪوڪ شايد آسمان مان آئي ھئي جو عبدالحق عالماڻي مٿي نھاريو ۽ چيو، ”شوڪت، آئون جڏھن بہ ريل جي ڪوڪ ٻڌندو آھيان تہ اھا ڪوڪ منھنجي ھانوَ ۾ بڻڇي ٿي لڳندي آھي.“

ناشاد سمون

ناشاد سمون

عشق، اداسي ۽ اوجاڳن جو شاعر

ڀارومل امراڻي سوٽهڙ

ننگرپارڪر تعلقي جي ڳوٺ مالسريي مير محمد کي نه صرف ٿر جي طبعي ڀاڱن پارڪر ۽ پائر جا دنگ گهيرين ٿا پر چوٽاڻي ۽ وٽ جون واٽون  به ويجهيون لڳن ٿيون. ننڍي کنڊ جي ورهاڱي کان اڳ ۾ ناشاد سمي جا وڏا چوويهو رڻ اڪري گجرات جي گامن ۽ بمبئي جي بازار کي گهمندي  ڀٽ ڌڻي جا بيت جهونگاريندا هئا ته؛

جهوڪون نه جهڻڪن، وڳ نه پسان وٽ ۾،

آيل سنگهارن، جيڪس چوٽاڻو چت ڪيو.

حياتان سيلرو

حياتان سيلرو

سماجي خدمت وارو پاسو

ڪامريڊ عرس سيلرو

هر هڪ انسان کي فطري طور تي موت جو مزو چکڻو آهي ڄمڻ کانپوءِ ننڍ پڻ جو ٽائيم ڏاڍو خوبصورت هوندو آهي ۽ پنهنجي مزاج ۾ هر ڪو بادشاهه هوندو آهي اهڙي طرح منهنجي ڀيڻ اسان کان وڏي حاجاڻي حياتان منهنجي ڀيڻ سان گڏ منهنجي سهيلي به ننڍي هوندي هئي. آئون ۱۹۶۵ع ۾ موهن جي دڙي ڀرسان ٻلهڙيجي ڳوٺ ۾ پرائمري پڙهڻ ويس ڇو ته اسان جو ۽ پيرزادن جو پراڻو وڏن کان تعلق هيو ان ڪري آءُ لطف پيرزادي جي گهر ۾ رهيس اتي منهنجي رهڻ سان منهنجي ڀيڻ به اچي رهندي هئي اهڙي طرح پيرزادن سان هوءَ به هجائتي هوندي هئي هوءَ پڙهيل ته نه هئي پر ذهين بااخلاق هئي جنهن سان به ننڍي لاءِ رشتو جوڙيائين ان سان آخر تائين قائم دائم رکيائين ۽ ۱۹۵۶ع ۾ هن جي پيدائش ٿي ۽ ۱۹۷۲ع ۾ هن جي غريب گهراڻي ۾ شادي ٿي جيڪا ان دور ۾ اسان جا وڏا هارپو ڪندا هئا.

محمد بخش ”جوهر“

محمد بخش ”جوهر“

سنڌي ٻوليءَ جو گمنام اديب، جنهن جي نالي سان ”چيئر“ هئڻ گهرجي ها!

مختيار ملاح

سنڌي ادب جي تاريخ ۾ ڪيترائي منفرد ۽ تمام وڏو يوگدان رکندڙ اديب ٿي گذريا آهن، جن کي ڪنهن به تاريخ لکندڙن ڪڏهن ياد ئي نه ڪيو آهي، انهن مان هڪ محمد بخش ”جوهر“ به آهي. سندس سڃاڻن افسانوي ادب ۾ انتهائي منفرد آهي. هن جاسوسي ادب، سائنسي ادب، فئنٽيسي ادب، فوجداري افسانيت، ٻاراڻي ادب ۾ ۱۲۰ کان مٿي ڪتاب لکيا ۽ سڄي عمر صحافت ۾ گذاريا. هن ڪيئي ادبي سلسلا، رسالا، اشاعتي ادارا قائم ڪيا. ۱۹۳۵ع کان ۲۰۰۸ع تائين بغير ڪنهن وقفي جي لکندو رهيو.

مظهر سرهيو

مظهر سرهيو

لاڙڪاڻو جو سٻاجهو ۽ سچو صحافي

آصف رضا موريو

فريدالدين عطار جي خاندان سان تعلق رکندڙ سرهيو ذات جون آباديون لاڙڪاڻو شهر جون قديم ترين رهواسي آهن جن کي عطر ۽ خوشبو جون مصنوعات وڪڻڻ جي ڪري سرهيو يعني خوشبو وارو جو لقب مليو. سرهيو خاندان جي لاڙڪاڻو ۾ جدِ امجد فضل محمد خان کي ۱۸۶۰ع واري دور ۾ شهر جي خاص شاهي بازار اندر ڪپڙي جو ڀلو دوڪان هوندو هيو جڏهن ته سرهيه پڌر وارو محلو سندس ڀلوڙ، رحمدل ۽ برجستي پٽ سيٺ خداداد سرهيو سان منسوب آهي جنهن جو جنم ۱۸۷۲ع ۾ ۽ وفات ۲۴ اپريل ۱۹۵۰ع ڌاري ٿيو.