گلُ حسن ڪلمتي

گلُ حسن ڪلمتي

نامياري محقق جي ڪهاڻي سندس زباني

ڳالهه ٻولهه: جميل چانڊيو

گل حسن ڪلمتي ۵ جولاءِ ۱۹۵۷ ۾ گڏاپ جي ننڍڙي ڳوٺ حاجي عرضي بلوچ ڳوٺ ۾ جنم ورتو، ان وقت حاجي عرضي بلوچ ڳوٺ گڏاپ ضلعي ٺٽي ۾ هيو، ۱۹۶۳ ۾ ملير جي ۳۷ ديهن کي ايوب خان واري دور ۾ ڪراچي ضلعي ۾ شمار ڪيو ويو، گل حسن ڪلمتي جو والد محمد خان هڪ پورهيت هو جڏهن ته ان دور ۾ گل حسن جي والد ۱۵ روپيا مزدوري مان ڪمايا جن مان هن پراڻي سبزي منڊي ڪراچي ۾ هڪ دڪان خريد ڪيو، جتان هو پنهنجي روزي روٽي ذريعي گل حسن سميت ۹ ڀيڻ ڀائرن جو پيٽ گذر ڪندو رهيو، گل حسن جي شادي پنهنجي ڪٽنب مان ٿي جنهن مان سندس هڪ نياڻي جيڪا ايم اي سوشالوجي جي سند يافتا آهي. گل حسن، پنهنجي شاگردي دور ۾ ادبي دنيا ۾ پير پاتو. هن ايس ايم آرٽ ڪاليج ڪراچي ۾ ۱۹۷۴ ۾ داخلا ورتي ۽ ڪاليج مان نڪرندڙ ادبي ميگزين ۾ هن سنڌي ادب تي لکيو ۽ هو هن ڪاليج ۾ سنڌي ادبي سرڪل جوڙي.  ان وقت هن ڪراچي مان هڪ سنڌي اخبار ۾ لکڻ شروع ڪيو، گل حسن ڪلمتي ۱۹۷۹ع ۾ ڪراچي يونيورسٽي ۾ جرنلزم ۾ داخلا ورتي جتان ۱۹۸۳ ۾ ماسٽر ڪيائين. ان وقت ڪراچي يونيورسٽي جي هن شعبي ۾ فقط ٻه سنڌي شاگرد هئا جن ۾ هڪ پاڻ ۽ ٻيو مرحوم جمال ابڙي جو پٽ اظهر ابڙو جيڪو بدر ابڙي جو ڀاءُ آهي، گل حسن ڪلمتي پنهنجي شاگردي سياسي شروعات نيشنل اسٽوڊنٽ فيڊريشن (اين ايس ايف) ذريعي شروع ڪئي، جڏهن ته ۱۹۸۳ع ۾ هن بلوچ اسٽوڊنٽ آرگنائزيشن (بي ايس او) جوائن ڪئي ۽ جتان ان جا اختلاف بي ايس او سان فقط ان ڪري ٿيا ته هو بلوچستان جي ڳالهه ڪري رهيا هئا ۽ سنڌ جي ڪنهن به قسم جو دفاعي سياست کان پري هئا، جنهن بعد گل حسن، رسول بخش پليجو جي عوامي تحريڪ ۾ بطور همدرد طور ڪم ڪيو، گل حسن ڪلمتي ۱۹۸۴ ۾ جيئي سنڌ محاذ جنهن جو چيئرمين عبدالواحد آريسر هو تنهن سان ڪلهو ڪلهي ۾ ملايائون، جنهن بعد هن تنظيم کي به الوداع ڪيو، ۱۹۹۰ ۾ جڏهن سنڌ ترقي پسند پارٽي جنهن جو اڳواڻ ڊاڪٽر قادر مگسي آهي، گل حسن جي ڪنهن حد تائين سياسي وابستگي رهي ۽ ان ڪراچي ٻهراڙي ۾ سنڌ ترقي پسند پارٽي جا هٿ مضبوط ڪيا جنهن ۾ سندس ٻانهن ٻيلي ماما رحيم بلوچ پڻ هو، گل حسن ڪلمتي ڪجهه سال ايس ٽي پي کي ڏيڻ بعد سياست کي هميشه لاءِ الوداع چيو. گل حسن ڪلمتيءَ ان وقت ڪراچي مان سنڌ جو آواز بڻجي اڀرندڙ روزاني عوامي آواز جي صفحي موڙي جي ماڳ ۽ ادبي صفحي ۾ لکڻ شروع ڪيو، مورڙي جي ماڳ واري صفحي ۾ مرحوم شاهه محمد قاضي ۽ آئون ساڻس گڏ ڪم ڪيو. ڪراچي جي ٻهراڙين جي تاريخ جوڙي ۽ ان جي ڄاڻ تاريخي ماڳ مڪانن قبيلن ۽ علائقي جي جاگرافيائي بابت صفحي ۾ وسيع معلومات پنهنجي پڙهندڙن کي عوامي آواز جي پليٽ فارم تان مهيا ڪئي جيڪا اڳتي هلي سنڌ روينيو کاتي اسانجي گڏ ڪيل معلومات کي پنهنجي رڪارڊ جو حصو ٺاهيو جيڪو روزاني عوامي آواز لاءِ اڄ به هڪ اعزاز آهي.

فريد نواز بلوچ

فريد نواز بلوچ

سنڌي ڊرامن جو شاهاڻو انداز رکندڙ - ستر هين ورسي جي مناسبت سان

وزير فرهاد سولنگي

فريد نواز بلوچ ريڊيو، ٽي وي ۽ فلم جو سدا بهار اداڪار ٿي گذريو آهي. جنهن پنهنجي اداڪاري ۾ فطري رنگ ڀري هڪ منفرد ۽ ور اسٽائيل اداڪار جي حيثيت ماڻي ۽ ڏسندڙن جي دلين ۾ جڳھه پيدا ڪئي. فريد نواز بلوچ فريد محلا گاڏي کاتي حيدرآباد ۾ رئيس خان محمد نوحاڻي جي گهر ۾ ۹ سيپٽمبر ۱۹۴۶ع ۾ جنم ورتو، جڏهن ته سندس پيدائش کان اڳ ئي سندس والد صاحب وفات ڪري چڪو هو. رئيس خان محمد نوحاڻي بلوچ کي ۲ پٽ ۽ ۲ نياڻين جو اولاد هو. جنهن ۾ عبدالستار نوحاڻي، آپا مريم نوحاڻي، آپا نظير ۽ فريد نواز بلوچ هئا. فريد نواز بلوچ شروعاتي تعليم حيدرآباد ۾ ئي ورتي ۽ گريجوئيشن تائين تعليم حاصل ڪري سگهيو. اهڙي طرح هن مختلف کاتن ۾ نوڪري به ڪئي ۽ ٽي سي پي جي عهدي تي به رهيو.

ڪامريڊ ڦوٽو رستماڻي

ڪامريڊ ڦوٽو رستماڻي

جاکوڙي هاري اڳواڻ

قادر بخش طالباڻي

لڳاتار بيمار ۽ ضعيف عمر هئڻ ڪري طبيعت سفر ڪرڻ کان لنوائيندي آهي، شادي غمي ۾ اُٿڻ ويهڻ به ان ڪري گهٽائي ڇڏيو اٿم پر ڪنهن دل واري جي موت جي خبر ڪَن تي پوندي آهي ته پاڻ کڻائي به ان ۾ شرڪت ڪندو آهيان پر واپسي تي ڪي ڏينهن تڪليف ڀوڳڻ تي دل ۾ فيصلو ڪندو آهيان ته هاڻ ٻيهر سفر نه ڪندس.

زندگي ۾ فيصلا ڪري ان تي پير کوڙي بيهڻ ۾ ڪڏهن به ڪوتاهي نه ڪئي اٿم پر هن فيصلي تي پابندي ڪرڻ ۾ بيوس ۽ لاچار آهيان.

ميڊم نور جهان

ميڊم نور جهان

آواز دي ڪَهان هي- سندس وڇوڙي جو ڏينهن

وزير فرهاد سولنگي

ميڊم نور جهان جو اصل نالو الله رکي هيو، سندس جنم ۲۱ سيپٽمبر پنجاب جي شهر قصور ۾ فتح بيبي ۽ امداد علي جي گهر ۾ جنم ٿيو، قصور جي ميونسپل ڪاميٽي جي رڪارڊ موجب سندس جنم ۲۱ سيپٽمبر ۱۹۲۶ع آهي، جڏهن ته سندس مزار جي ڪتبي تي ۲۳ سيپٽمبر ۱۹۲۰ع لکيل آهي. ميڊم نور جهان برصغير جي اها ڪلاڪار آهي جنهن آرٽ جي دنيا ۾ تمام گهڻو نالو ڪمايو، هن ٿيٽر جي دنيا ۾ ٻالڪپڻ کان پنهنجي فن جي شروعات ڪئي، انهيءَ دور ۾ سندس ڀينر عيدن ٻائي، حيدر بندي، مختيار بيگم اڳ ۾ ئي ٿيٽر جي دنيا ۾ قدم رکي چڪيون هيون. ميڊم نورجهان ۹ سالن جي عمر ۾ فن جي دنيا ۾ قدم رکيو، اهڙي طرح هن پنهنجي زندگي جا ۶۵ سال فن جي دنيا کي ڏنا.

ظفر اڄڻ

ظفر اڄڻ

سندس وڇوڙي تي

نعيم ملڪ

هڪ طرف سڄي دنيا نئين سال جون خوشيون ملهائي رهي هئي، ٻه پيار ڪندڙ دليون نئين سال جي شروعات نون واعدن ۽ وفائن جي لاءِ قسم کڻي رهيون هيون. انهيءَ سمي پنهنجي وقت جون ٻه پيار ڪندڙ دليون جنهن ۾ ڏکڻ ايشيا جي عظيم شاعره فهميده رياض ۽ سياسي ڪارڪن ۽ ادبي لڏي جو پانڌيئڙو ظفر اڄڻ به انهن مان هئا. جيڪي گڏ رهڻ جي باوجود به نئين سال ۾ گڏ رهڻ جا وچن ڪندا هئا، فهميده رياض جي ۲۰۱۸ع ۾ وڇوڙي جيتوڻيڪ ظفر اڄڻ جي زندگي مان رنگ ۽ رومانس ئي ختم ڪري ڇڏيو هو ۽ هو هڪ هلندڙ گهمندڙ انسان بدران بس ساهه کڻندڙ هڪ مٽيءَ جو پتلو وڃي رهيو هو. هڪ عظيم محبوبا جي وڇُڙي جا وڍ اڳ ئي کيس اڌ مئو بڻائي رهيا هئا. ويتر جو نئين سال جي آمد جي موقعي تي هڪ هر پل فهميده کي ياد ڪري هن ڇٽي ويل سمورا زخم ساوا ڪري ڇڏيا هئا. هر سال جي آخري ڏينهن تي گڏ جيئڻ ۽ گڏ مرڻ وارا ڪيل واعدا هڪ طوفان بڻجي ظفر اڄڻ جي دماغ ۾ گهمڻ لڳا، جنهن جي سٽ نه سهندي پهريان کيس پنهنجي زندهه رهڻ جي مٿان آيل ڪاوڙ هو، پاڻ کي ئي کائڻ لڳو هو ۽ فالج جي حملي جو شڪار ٿي ويو، نئين سال جي آمد جي موقعي تي هن گڏ رهڻ واري فهميده رياض جيڪا هن سان گڏ جيئڻ جو واعدو ساهه جو سڳو ٽٽڻ جي ڪري نڀائي ته نه سگهي پر ظفر هن سان گڏ مرڻ وارو سور سانڍيندي نئين سال ۾ اڳ جيان مرڻ وارو واعدو نڀائيندي پنهنجي محبوبا ڏانهن اڏامي هليو ويو..!!.

سومر فقير

سومر فقير

دينِ اسلام جو خادم

خدا ڏنو ڪاڇائي

سومر فقير پنهنجي وقت جو ولي ۽ دينِ اسلام جو خادم ٿي گذريو آهي، جنهن جو هڪ واقعو مشهور آهي ته ”مهمانن کي اوطاق تي ويهاري پاڻ گهران بُهه جي ڀري مٿي تي کڻي شهدادپور شهر روانو ٿي ويو، جيڪو تقريبن ٽي ڪلو ميٽرن جي فاصلي تي آهي، اُتان بُهه وڪڻي مهمانن جي لاءِ کاڌي جو سامان خريد ڪري آيو، مهمانن کي لنگر کارائڻ کان پوءِ حال احوال ٿيندو هو. هڪ ڏينهن هڪ مسافر کي ويهاري پاڻ طعام تيار ڪرائڻ لاءِ گهر ڏانهن ويو. ڪجهه دير ٿي وئي، مهمان روانو ٿي ويو. فقير سائين ماني مٿي تي کڻي ان مسافر جي پويان ويو ۽ ڪافي پنڌ ڪيائين، شام تائين کيس ڳوليندو رهيو، پر جڏهن سج لهڻ لڳو ۽ مسافر نه ملي سگهيو ته فقير تمام گهڻو ڏکارو ٿيو ۽ اهو ارمان کيس ڪئين ڏينهن تائين رهيو ته اهو مسافر ماني کائڻ بنا ڪيئن روانو ٿي ويو.“

صاحب سنگهه چندا سنگهه شهاڻي

صاحب سنگهه چندا سنگهه شهاڻي

مختيار ملاح

صاحب سنگهه چندا سنگهه شهاڻيءَ (۱۸۶۸_۱۹۳۱ع) جو جنم حيدرآباد ۾ ٿيو. ۱۸۹۶ع ۾ ڊي جي ڪاليج ۾ انگريزيءَ جو پروفيسر هو. ڪاليج جي ميگزين جو ايڊيٽر رهيو. ۱۹۱۷ کان ۱۹۲۷ع تائين ڪاليج جو پرنسپال رهيو. عورتن جي تعليم لاءِ گهڻيون ڪوششون ڪيائين ۽ پنهنجي سڀني نياڻين کي تعليم ڏياريائين.

ادبي دنيا ۾ ناول نگار هو ۽ ٿامس هارڊيءَ کان متاثر هو. سندس ٽي ڪتاب: ”بلوکوکر“ (ناول ۱۹۳۰ع)، ”تارن جو اڀياس“ (ناول ۱۹۳۰ع) ۽ ”سيل پري“ (قصو) اهم آهن.

عبدالقيوم ’صائب‘ پيرزادو

عبدالقيوم ’صائب‘ پيرزادو

تهذيب جو هڪ نشان گُم ٿي ويو

تاج جويو

ورهاڱي کان پوءِ حُسناڪ ۽ اُجاڙ حيدرآباد جي ٻنهي روپن کي ڏسندڙ آخري اک به ٻُوٽجي وئي. پورهيت ۽ خوددار اديب، عبدالقيوم پيرزادو، پنهنجي تخلص ‘صائب’ جي رُوءِ سان زندگيءَ ۽ زماني جون صعوبتون سهي، لياقت يونيورسٽي آف هيلٿ اينڊ سائنسز جي وارڊ نمبر ۱۳ جي خانگي ڪمري ۾ بي وارث ۽ بيواهو ٿي گذاري ويو. ڊاڪٽر قاضي خادم، شوڪت شورو، اسحاق سميجو، موهن مدهوش ۽ آءٌ ‘بسترِ مرگ’ تي عبدالقيوم ‘صائب’ جي مُرجهائيندڙ، مايوس ۽ مياري اکين جو تابُ نه سهي، نيڻ ڀِڄائي موٽي آيا سون، ۽ وري سندس سار لھڻ ئي نه وياسون. البت ڊاڪٽر قاضي خادم ۽ مون، ثقافت کاتي جي سرواڻن کي موبائيل سنيھو ضرور ڪيو هو ته هن پورهيت اديب جي ڪا سارَ لھي سگهو ته مھرباني، جنھن جو اڪيلو پُٽ وقار رڪشا هلائي گهر جي اٽي ٻاٽ جو مَس پورائو ڪري سگهندو آهي، ۽ ‘صائب’ جي وني، پيرانه ساليءَ ۾ به ڪنهن وڏيري جا ٿانوَ ٿِپا ملي ‘ٻوڙ ٻاڙيءَ’ جو بِلو ڪندي آهي. اڪبر لغاري صاحب، مهرباني ڪري ٻن لکن جو چيڪُ، ‘صائب’ جي اڪائونٽ PK30FAYS3172301900333826 فيصل بئنڪ، ڪلاٿ مارڪيٽ، حيدرآباد ۾ جمع ڪرڻ لاءِ موڪلي ڏنو هو، جيڪو مرحوم ‘صائب’ جي ونيءَ ضرور بئنڪ ۾ جمع ڪرايو هوندو. ATM ذريعي پئسا نڪتا هوندا ته واهه، ٻيءَ صورت ۾ چيڪ تي صحيح ڪري، پئسن ڪڍائڻ وارو شخص ته وڃي پرلوڪ پهتو، جتان شاهه لطيف چواڻي:

پروفيسر جهامنداس ڀاٽيه

پروفيسر جهامنداس ڀاٽيه

ڊاڪٽر انور فگار هَڪڙو

هن جي سوچ به نرالي هئي ته لوچ به منفرد هئي. هن جو پڙهڻ ۽ ڪڙهڻ به پنهنجي نوعيت جو هو. هن جو ظاهر ظهور هڪڙو هو ته باطن ان کان گهڻو گَهرو ۽ وشال هو. هن جي پرواز به اتاهينءَ کان اتاهينءَ تائين! هن ۾ جيڪي به گڻ ۽ گوهر هئا، سي گيڙوءَ رتن گودڙين جي صحبت ۽ سنگت مان پرايا هئائين. هو ساهت جي سمندر تي ويدانت جي ويران سان وهنتو ۽ چانڊوڪين سان چمڪيو هو.

هن جا انسان ۽ ڪائنات، زندگي ۽ موت لاءِ ويچار به پنهنجي رنگ جا هئا. ڄڻ ريشمي تاڪين جهڙا هئا، زرق برق هئا!

خانصاحب الھڏنو نوناري

خانصاحب الھڏنو نوناري

ڪلاسيڪل سنڌي ڪافيءَ جو شھنشاھ گائيڪ

ڊاڪٽر الطاف جوکيو

سنڌي ڪافيءَ جي ڳائڻ جو هڪ پنهنجو رنگ ٿئي ٿو. ان ڪارڻ جن به وڏن گهراڻن جي ڪلاسيڪل فنڪارن سنڌي ڪافيون ڳايون آهن، تن ۾ خيال جي گائيڪي ته بيشڪ ڪمال رهي آهي، پر سنڌي ڪافيءَ جو رنگ ڍنگ ۽ هن خطي جون ڪيفيتون سولائيءَ سان سمائي نه سگهيا آهن. اهو خيال هڪ ذاتي به آهي ۽ شايد ڪافي دوست ان سان سهمت به ٿيندا. خانصاحب الهه ڏني خان نوناريءَ کي اهو ڏانءُ ۽ ڏات مليل هئي جو هن سنڌي ڪافيءَ کي ڪلاسيڪل گائيڪي ۾ آڻي ڪمال جو درجو ماڻيو. هن درويش صفت انسان جا آواز گرجدار ۽ تان جا اعلان تمام وزندار هئا.

مشتاق مغل - نصير مرزا

مشتاق مغل

آخري مغل شھنشاھ صداڪار

نصير مرزا

ننڍي کنڊ ۾ جڏهن ريڊيو کليو، تڏهن وڏا صداڪار وڏي شيءِ سمجهيا ويندا هئا. چون ٿا ته؛ اسٽيشن ڊائريڪٽر کين بوڪ ڪرڻ لاءِ وٽن پاڻ هلي ويندا هئا. تڏهن ٿيئٽر ۽ فلمن ۾ ڪم ڪندڙ اداڪارن وانگر، هي ريڊيو جا صداڪار به، ڇا ته گليمرس ۽ افسانوي دنيا جا شهزاده هئا. جن جي صرف هڪ ئي جهلڪ ڏسڻ لاءِ، ڪيئي ٻڌندڙ تڙپندا رهندا هئا. هتي عرض ڪريان ته آل انڊيا ريڊيو جي گليمرس صداڪارن جي سڀاوَ جي بيشڪ ته مون کي ڪا گهڻي سُڌ ناهي، پر هي جيڪي پاڪستاني براڊ ڪاسٽنگ جا بالا آفيسر ذوالفقار علي بخاري ۽ سندس شاگرد ايم بي انصاري ۽ سليم گيلاني، اهي ته آڪڙ ۽ ڦونڊ جا چيمپئن ئي سمجهو. اهڙي روءِ ۽ سوءِ مون ڪن مقررن، راڳين ۽ صداڪارن ۾ به نه ڏٺي. اصل ۾ ريديو حيدرآباد جا ڪي اهڙا ئي چهرا ۽ آواز، جن کي مون پنهنجي فن تي ناز ڪندي ڏٺو ۽ مزاجن مغرور پڻ، اهڙن مان ڊگهي ڄمار ماڻي وٺندڙن مان منهنجي خوش نصيبي جو ڪن ٿورن جو ديدار، ملاقات ۽ صحبت مون کي نصيب ٿي وئي هئي. پهرين سنڌي ڊراما هيروئن نصرت چنا، سڪينه چنا، نگهت، نزهت، نسيم مغل، سيد ناياب حسين ۽ ايم بي انصاري وغيره جا آواز بي شڪ ڪٿي نه ڪٿي اڄ ضرور محفوظ ملي ٿا وڃن، پر هي جو مون لکيو ته ڊگهي ڄمار ماڻي وٺڻ سبب بلراج ساهني ۽ سهراب موديءَ جهڙي گونجدار ۽ گرجدار آواز واري مشتاق مغل کي پوئين وقت دوران مون نه فقط روبرو ڏٺو، پر ريڊيو حيدرآباد تي اسٽاف آرٽسٽ جي حيثيت ۾ ساڻس ڪڏهن ڪڏهن ڪم ڪرڻ جو به مون کي موقعو ملندو رهيو. بيشڪ هو ان وقت وهي چڙهيل هئو، پر ان وقت به هن جي شخصيت ۾ جاهه و جلال، دهشت، اکين تي ريبن جو چشمو، رنگ لال گلال، گلي ۾ سدائين پٽا پٽي مفلر ۽ آواز ۾ زبردست رعب تاب-

غزاله رفيق

غزاله رفيق

خوش ادا، خوش شڪل، خوش آواز

نصير مرزا

ويٺي ويٺي ياد اچڻ شروع ٿي وئي آهي غزالي غزالي اکين واري، خوشبودار خاتون، صداڪاره ۽ اداڪاره غزاله رفيق. اجهو ستر اسي جي ڏهاڪي ۾ ڇا ريڊيو ڊراما ۽ سنڌي ٽي وي ناٽڪ، هر ڊرامي ۾ هوءَ ئي ته هيروئن ۽ ٽاڪ آف دي ٽائون. اتفاق سان روبرو به ته هن کي مون ڏٺو، ڪيڏو حيران ۽ پريشان ٿئس. هيءَ خاتون ته هوبهو جهڙي ٺهيل ٺڪيل ٽي وي اسٽار غزاله رفيق. ڀانئيان ٿو هي ۷۴-۱۹۷۲ع جي ڳالهه، صبح سان ٿڌي ٿڌي هوا ۾ بنگلي جي دروازي آڏو وڃي جي گئلريءَ ۾، ماڪ ڀنل گلاب جي پنکڙين جهڙو ترو تازو چهرو، نڪ ۾ ڊائمنڊ جي ڦلي، مٿي تي نڀور ڪارا گهٽا گهنگهور وار، لڳو ڄڻ فلم اسٽار زيبا کي پيو ڏسان. تڏهن ٻيءَ گهڙي مون هُن کي صاف سڃاڻي ورتو. اها اسان جي ريڊيو ٽي وي ڊرامن جي صدا بهار هيروئن ئي ته هئي: ”غزاله رفيق.“ اديءَ ٻڌايو، هُوءَ اِن ئي ته اپارٽمينٽ ۾ رهي ٿي، پنهنجي پريوار سان گڏ. رفيق چوڌري، سندس گهر وارو آهي ۽ ٻارڙين جا نالا اٿس. صبا، صدف ۽ پٽڙي جو نالو اٿس: حسن!

ڪامريڊ مظھر جتوئي

ڪامريڊ مظهر جتوئي

۲۱ هين ورسي جي مناسبت سان - مون سي ڏِٺا، ماءِ! جنِين ڏِٺو پِرينءَ کي.

ثمر حيدر جتوئي

اڄ شهيد ڪامريڊ مظهر جتوئي جي ورسي تي ان جون ڪيل خدمتون ياد اچن ٿيون. ڪامريڊ مظهر ۱۹۳۶ع ۾ گهوٽڪي شهر ۾ ڄائو. هو ننڍي هوندي کان پنهنجي والد ۽ ننڍي کنڊ جي عظيم انقلابي اڳواڻ باباءِ سنڌ حيدر بخش جتوئيءَ جي صحبت ۾ رهيو. ڪامريڊ حيدر بخش جتوئي جي وفات کانپوءِ ان جو وڏو فرزند مصطفيٰ حيدر جتوئي جيڪو ۴ سالن تائين بيمار رهيو ۽ آخر هن فاني دنيا مان لاڏاڻو ڪري ويو. ان وقت ڪامريڊ مظهر بئنڪ ۾ ملازم هو. ڪامريڊ مظهر تي وڏي ڀاءُ کانپوءِ سڄي خاندان جي وڏي ذميواري اچي وئي. ڪامريڊ مظهر باهمت ۽ حوصلي وارو مردِ مجاهد هو. ان پنهنجي ملازمت به هلائي. سنڌ هاري ڪاميٽي جو ٻانهه ٻيلي پڻ رهيو. ڪامريڊ حيدر بخش جتوئي جي ساٿين سميت هاري اڳواڻ ۽ هاري ورڪرن سان لهه وچڙ ۾ رهندو هو. ڪامريڊ مظهر جو ڪامريڊ سوڀو گيان چنداڻي، ڪامريڊ مير ٽالپر، ڪامريڊ عثمان لغاري، ڪامريڊ ڄام ساقي، ڪامريڊ الله جڙيو، ڪامريڊ غلام رسول سهتو، ڪامريڊ صالح بلو، ڪامريڊ امن چانڊيو ۽ ٻيا کوڙ سارا ڪامريڊ ايندا هئا. ڪامريڊ مظهر تي هن جو وڏو اثر هو. ڪامريڊ مظهر سنڌ هاري ڪاميٽي جي هر پروگرام ۾ شرڪت ڪندو هو. باباءِ سنڌ جون تاريخي ورسيون هيون جنهن ۾ لکين هارين ۽ مزدورن شرڪت ڪئي.