شهيد سورهيہ بادشاھ

شهيد سورهيہ بادشاھ

پير صاحب پاڳارو - امام انقلاب، مرد حق.

جاويد احمد چانڊيو

وادي مهراڻ سنڌ کي اصل کان اهو اعزاز رهيو آهي ته هن ڌرتيءَ اهڙن عظيم فرزندن کي جنم ڏنو آهي، جن جو تاريخ ساز ڪردار هجڻ ڪري اهي امر ڪردار ٿي ويا، وطن خاطر وفا عشق جو بي مثال ناتو نڀايو، ۽ وطن جو حقيقي حق ادا ڪيو، اهڙن عظيم ڪردارن تي فخر آهي، جيڪي تاريخ جو حصو بڻجي ويا، سنڌ جي فخر جو سبب بڻيا، اهڙن عظيم تاريخ ساز جدوجهد جاکوڙي ڪردارن جنهن دنيا جي تاريخ جا رخ موڙي ڇڏيا هئا، تاريخ جي سونهري ورقن ۾ عظيم ڪارناما محفوظ بڻيل آهن، سنڌ جا اهي عظيم امر ڪردار دنيا ۾ وڏو مثال آهن، وادي مهراڻ سنڌ جي به اها وڏي خوشنصيبي آهي جو امام انقلاب مرد حق شهيد حضرت سيد پير صبغت الله شاهه راشدي (شهيد سورهيه بادشاهه پير صاحب پاڳارو) جن جو تعلق به وادي مهراڻ سنڌ سان آهي، امام انقلاب مرد حق شهيد حضرت سيد پير صبغت الله شاهه راشدي شهيد سورهيه بادشاهه پير صاحب پاڳارو حرن جو روحاني رهبر پڻ آهي، امام انقلاب مرد حق شهيد حضرت سيد صبغت الله شاهه راشدي پير صاحب پاڳاري جن جي خاندان جون ديني، علمي، ادبي، سياسي، ملڪي قومي خدمتون هڪ سونهري ۽ روشن باب مثال ۽ قابل احترام آهن.

ڪامريڊ محمد بخش سومرو

ڪامريڊ محمد بخش سومرو

تاريخ جو وساريل ورق

س ب کوسو

ڪامريڊ محمد بخش سومرو وڪيل هڪ سچو، کرو، سادو ۽ نظرياتي آدرشي انسان هيو. ھو سنڌ جو ڏاهو ۽ اصول پرست ماڻهو هيو. ۷۱/۱۹۷۰ع ۾ سائين قمر شهباز ڊگري ڪاليج ڪنڌڪوٽ ۾ پرنسپال هيو. جيڪب آباد جي ڪجهه دوستن سنڌ بلوچستان جي نالي واري گائيڪ استاد ارباب خان کوسي جي هڪ ڪمري تي مشتمل آرٽ سرڪل (سامهون سردار ظفر علي خان گولو بنگلو ٿرڊ فئملي لائين) ۾ هڪ ادبي گڏجاڻي منعقد ڪئي هئي. عبدالغني چنا (سليم چنا سينيئر) مون کي ان گڏجاڻي ۾ وٺي هليو. مان ۽ سليم چنا ان وقت فئملي پلاننگ کاتي ۾ نوڪري ڪندا هئاسين. اها ادبي گڏجاڻي قمر شهباز جي صدارت ۾ منعقد ٿي هئي. جنهن ۾ ڪامريڊ محمد بخش سومرو، بيدل مسرور شريڪ هئا. ان گڏجاڻي ۾ محمد بخش سومري هڪ مضمون پيش ڪيو هيو. جنهن کي شرڪت ڪندڙن بي حد پسند ڪيو. سندس مضمون مان آ به ڏاڍو متاثر ٿيو هيم. ڪامريڊ منهنجو پاڙيسري هيو، سندس رهائش گاهه ٿرڊ فئملي لائين (لڳ ٺٺ مسجد -ٿرڊ جو بگڙيل لفظ) مسجد هئي ۽ مان سيڪنڊ فئملي لائين ۾ رهندو هيس. محمد بخش سومرو هڪ ڪميونسٽ طور مشهور هيو. ڪميونسٽ ڇا ٿيندو آهي؟ ان وقت اسان کي ان بابت ڪا خبر نه هئي. سنڌ جي نالي واري شاعر ڪهاڻيڪار فتاح عابد مون کي سنڌي ادبي سنگت سان روشناس ڪرايو. اهڙي طرح ڪامريڊ محمد بخش سومري سان ملاقاتن جو سلسلو به شروع ٿيو. ۷۷-۱۹۷۶ع ۾ ٻلهڙيجي واسي قربان پيرزادو انفارميشن آفيسر مقرر ٿي آيو. ساڻس ڏيٺ ويٺ ٿي ۽ پوءِ ويجهڙائپ وڌندي وئي.

وحيد علي - ابراهيم لاشاري

وحيد علي

سنڌ جو ناميارو راڳي

ابراهيم لاشاري

سونهاري سنڌ کي علم ادب جو گهر سڏيو ويندو آهي، هن خطي جي ڪنهن به حصي تي نظر ڪبي ته ڪٿي علم، ادب ته ڪٿي وري شاعر، سگهڙ ڪٿي وري عالم، فاضل ڪٿي وري هنرمند ۽ فنڪار نظر پيا ايندا هن سر سبز زمين فنڪارن کي وقت به وقت پنهنجي ڪُکِ ۾ جنم پئي ڏنو آهي، سنڌ ۾ ڪئي سر سنگيت جا ڄاڻو پيدا ٿيا ڪي انهن منجهان جئيرا ۽ ڪئي وري مرحيات پيا سڏجن، مگر سنڌي فنڪارن پنهنجي فن، ڏات ۽ آ واز سان سدائين پنهنجو پنهنجي سنڌڙي جو نالو ڏيهان ڏيهه نروار ڪرايو، اهڙن فنڪار جي موتين جي مالها ۾ هڪ سهڻو ۽ سريلو فنڪار وحيد علي جو نالو پڻ سر سنگيت جي فن ۾ هڪ وڏو نالو پڻ آهي.

طاهره علي شاھ آ - اياز سومرو

طاهره علي شاھ

آ مرڻو هر ڪنهن ماڻهوءَ کي..!

اياز سومرو

سنڌ ڌرتي جي ڪُک مان سدا کان سرويچ ۽ سٻاجها ڪردار جنم وٺندا رهيا آهن، جن پنهنجي جانين جا نذرانا ڏيئي ڀٽائي سرڪار جي هنن سٽن ”سائينم سدائين ڪرين مٿي سنڌ سڪار“ کي ساڀيان بڻائڻ جي ڪوشش ڪئي ۽ سنڌ کي سُڪار بڻائڻ لاءِ وطن تان وارجي تاريخ جي ورقن ۾ هميشه لاءِ امر ٿي ويا. اهڙن ئي امر ڪردارن منجهان هڪ نالو ايڪويهين صديءَ جي ان مهان عورت جو به آهي جنهن کي سنڌ جا مسڪين ماروئڙا (خاص ڪري ساحلي پٽي جا ماهيگير ۽ هاري) سڪ ۽ اُڪير منجهان ڪڏهن امي ته ڪڏهن جيجي جي نالي سان پُڪاريندا هئا، پر ان جي مسلسل جدوجهد ۽ انهيءَ جدوجهد جي راھ ۾ پنهنجي زندگي جي نذراني ڏيڻ جي مڃتا طوراڄ کيس کي ”شهيدِ سنڌو درياءَ“ جي لقب سان ياد ڪن ٿا.

عبدالسلام ٿهيم

عبدالسلام ٿهيم

خادمِ عوام

نور سنڌي

عبدالسلام ٿهيم سياسي دنيا جي قدآور شخصيت آهي، سياست ذريعي سڄي ڄمار عوام جي خدمت لاءِ ارپيندڙ عبدالسلام ٿهيم جا سياسي مخالف به سندس ساراهه ڪن ٿا. ان ڪري جو هن صاف سٿري سياست ڪري هڪ مثال قائم ڪيو. عوام جي بي لوث خدمت جي ڪري عوام کيس خادم عوام جو لقب ڏنو ۽ پاڻ ان لقب جو ڀرم رکيو. هن جيءَ جياري انسان پهرين جنوري ۱۹۵۰ع تي مشهور سماجي شخصيت رئيس گل محمد خان ٿهيم جي گهر ۾ جنم ورتو. 

اڪبر خان لغاري - محمد اشرف ملاڻو

اڪبر خان لغاري

ڪاڇي جي عوام دوست شخصيت

محمد اشرف ملاڻو

جيئن ته سنڌ سونهاري ڪيترا ئي وڏا ماڻهو پيدا ڪيا آهن، جن ۾ عالم، ڏاها، اديب ۽ شاعر شامل آهن، انهن ماڻهن ۾ رئيس اڪبر خان لغاري به ڳڻجي ٿو، جنهن جو تعلق جوهي تعلقي جي ڪاڇي واري علائقي سان آهي. رئيس اڪبر خان لغاري 9 سيپٽمبر 1939ع تي ڳوٺ حاجي خان لغاري تعلقي جوهي ۾ سردار علڻ خان لغاري جي گهر پيدا ٿيو.

محمد انور هڪڙو

محمد انور هڪڙو

ناليوارو براڊڪاسٽر - يادگيرين جا سيلاب ايند رهيا

علي عمران سمون

چوويھين فيبروري ۲۰۰۸ع، وقت صبح ۸ لڳي ۴۵ منٽ، موبائيل جي بيل مسلسل وڄي رهي هئي ۽ آخرڪار منهنجي اک کلي ئي وئي. موبائيل اسڪرين تي نالو لکيل هو ريڊيو حيدرآباد جي هڪ پراڻي ٻڌندڙ دالي شهر جي حافظ محمد رحيم ڍلو جو ۽ ڪيتريون ئي ڪالون ڪرڻ کانپوءِ آخرڪار هو مون کي ننڊ مان جاڳائڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو، بنا ڪنهن تمهيد ٻڌڻ جي چيائين ته؛ سائين توهان ريڊيو ٻڌو پيا؟ مون چيو؛ نه .... تنهن تي هن چيو؛ ”سائين صبح مهراڻ پروگرام هلي پيو ۽ پروڊيوسر عرفان علي انصاري پروگرام ڪندي ٻڌايو آهي ته ريڊيو جو ناليوارو براڊڪاسٽر محمد انور هڪڙو رات لاڏاڻو ڪري ويو آهي.“ ان کان پوءِ هن جيڪو ڪجهه چيو سچ پڇو ته مون کي بلڪل ياد ناهي. مون ٻه ٽي فون ڪري ان خبر جي تصديق ڪرڻ کانپوءِ پنهنجي دوست اي ڪي سومري کي فون ڪئي ته هو اچي ته گڏجي اوڏانهن هلون جتي سائين انور هڪڙي جي رهائشگاهه آهي، يعني حسين آباد.

تقريبن اڌ ڪلاڪ ۾ هو مون وٽ پهتو ۽ پوءِ اسان ٻئي حسين آباد روانه ٿياسين، ان دوران آئون ڪيترن ئي دوستن کي فون ڪري اهو اطلاع ڏئي چڪو هوس. حسين آباد حيدرآباد ان ڏينهن واقعي سوڳوار هئي، ڇاڪاڻ ته نه صرف هڪ عظيم براڊڪاسٽر پر پاڙي جي هڪ معزز، هر دل عزيز ۽ سماج سڌارڪ شخصيت جي پڻ موڪلاڻي ٿي هئي، محمد انور هڪڙو صاحب پنهنجي پاڙي ۾ بيحد قدر جي نگاهه سان ڏٺو ويندو هو، سڀني جي ڪم ايندو هو ۽ انهن سان بيحد رلي ملي رهندو هو، سڄو پاڙو سندس آخري سفر ۾ سندس ساٿ ڏيڻ لاءِ موجود هو، ريڊيو جا سمورا براڊ ڪاسٽرز، ڪمپيئرز، انائونسرز ۽ ٻيو عملو موجود هو، ڪهڙن جو ذڪر ڪري ڪهڙن جو ڪجي.

محمد بچل تنيو - فضل سليمان قاضي

محمد بچل تنيو

هڪ مفڪر

فضل سليمان قاضي

سنڌ جي سرزمين تي الله تعاليٰ جي خصوصي عنايت رهي آهي جو اتي اعليٰ صفات جا انسان پئدا ٿيا آهن جن جي علم جي بصيرت ۽ علميت سان سنڌ واسيل آهي. ساڳئي وقت، سنڌ ۾ اعليٰ درجي جي محدثن، مفڪرن جو ظهور ٿيندو رهيو آهي. انهن جي تحقيق ۽ تدريس جو سلسلو سنڌ کان ٻاهر عرب ملڪن کي به منور ڪندو رهيو آهي.

جسٽس (ر) ظفر حسين مرزا - نصير مرزا

جسٽس (ر) ظفر حسين مرزا

هڪ جرئتمند انسان جو وڇوڙو

جمع ۲۸ آگسٽ ۲۰۱۵ع

نصير مرزا

سنڌ کان اڄ نهايت جرئتمند ۽ پنهنجي فيصلن ۾ To the point جج اسان کان جدا ٿيو آهي. ان ۾ اها جرئت پنهنجي وڏي ڏاڏي مرزا خسرو بيگ مان آئي. جيڪو ٽالپر ميرن جي ايامڪاريءَ ۾ ميرن پاران سفير جي حيثيت ۾ سنڌ دشمن چارلس نيپيئر وٽ سفير بڻجي پهتو هو، ۽ کيس ڀري درٻار ۾ چئلينج ڪيو هو ته ”فرنگي سنڌ ڪا حلوو ڪانهي، جنهن کي تون آساني سان ڳهي ويندين“. مرزا خسرو بيگ جي خانوادي مان هجڻ سبب ئي سنڌ سان هن کي بي پناهه محبت هئي، ۽ هن ساري زندگي سنڌ ڪاز جي لاءِ انصاف جي وڏي سطح تي حمايت ڪئي. جسٽس (ر) ظفر حسين مرزا اهو شاندار ماڻهو ۽ انصاف پسند جج هو، جنهن ان وقت مستعفي ٿيڻ جي ڌمڪي ڏني، جڏهن وزير اعظم بينظير ڀٽو صاحبه کيس هڪ اثر رسوخ واري ماڻهوءَ جي پٽ کي ڊي ايم جي گروپ ۾ رکڻ جي سفارش ڪئي. آخر ڪار محترمه کي مرزا صاحب جي ئي ڳالهه رکڻي پئي ۽ چيائين ته آئون ان ماڻهوءَ کي چوندس ته مرزا صاحب منهنجي نٿو ٻڌي. (جسٽس ظفر حسين اها ڳالهه پنهنجي هڪڙي يادگار انٽرويو ۾ رڪارڊ تي آندي هئي).

ڪامريڊ عاصم آخوند

ڪامريڊ عاصم آخوند

نوجوان مارڪسي استاد ۽ ڪامريڊ سان گهاريل ڪجهه پلَ

سجاد ظهير

اڄ ۲ سيپٽمبر آهي ۽ اڄوڪو ڏينهن سنڌ جي نوجوان فلسفي ۽ مارڪسي استاد ڪامريڊ عاصم آخوند جي جي وڇڙڻ جو ڏهاڙو آهي. سندس وفات ۲۰۰۸ع ۾ ڪراچي جي مقامي اسپتال ۾ ٿي. ڪامريڊ عاصم سان اسان جي دوستي تمام گهري هئي يا نه پر اسان لاءِ اها ڳالهه فخر جوڳي رهندي ته هو جيترو به عرصو بيماري دوران اسپتال ۾ رهيو اسان سندس خدمت ۾ پيش پيش رهياسين. عاصم پنهنجي پهرين آپريشن مان گهڻو مطمئن هو. اسان عزيز آباد واري علائقي جي طبيٰ اسپتال ۾ وٽس روز حاضري ڀريندا هئاسين. آپريشن کان پوءِ پرائيويٽ روم اسان جي ڪچهرين جو مرڪز بڻيل هو. ڪراچي ۾ رهندڙ ملڪ جي ناميارن ڪميونسٽ ۽ ترقي پسندن اڳواڻن پاران ڪيل عيادتن ڪامريڊ عاصم جي بيمار ۽ بائي پاس ٿيل دل کي متحرڪ ڪري ڇڏيو هيو. عاصم صحتياب ٿيڻ کان پوءِ پنهجي گهر حيدرآباد روانو ٿي ويو. گلستانِ سجاد ۾ آرامي ٿيڻ بجاءِ ملاقات لاءِ اچڻ وارن ۽ نظرياتي ساٿين کي سياست، علم، ادب ۽ فلسفو پنهجي جوهري انداز ۾ پڙهائيندو ۽ سمجهائيندو رهيو. عاصم جي بائي پاس ٿيل دل کيس سڪون سان سان ويهڻ نه ڏنو. ڪجهه ئي ڏينهن بعد هڪ دفعو ٻيهر ساڳي اسپتال ۾ پهتو. دل جو مرض هاڻي بخار جي صورت ۾ پويان لڳي ويو. سندس بخار ۱۰۰ ڊگري کان هيٺ لهڻ جو نالو ئي نه پئي ورتو، عاصم بخار جي ان ڪيفيت دوران به فلسفو سائنسي انداز سان پڙهائيندو هئو ۽ اسان جهڙا سيکڙاٽ کانئس پرائيندا هئا، هو اسپتال ۾ به ان وقت ملڪ ۾ هلندڙ وڪيلن جي جمهوري جدوجهد جون ڪاميابيون ٻڌائيندو رهيو.

ڊاڪٽر ايس ايم قريشي

ڊاڪٽر ايس ايم قريشي

ضلع دادو ۾ واقع قديم تاريخي شهر ”بوبڪ“ هميشه کان علم و ادب جو مرڪز رهيو آهي. هن شهر ۾ رهندڙ سيد، قريشي، عباسي، ميمڻ، چنه، ڪمبوه برادري علم و ادب ۽ هنر ۾ پنهنجو مٽ پاڻ هئا. ڪافي اعليٰ عهدا ماڻيندڙ ڪامورا، استاد، اديب، ڊاڪٽر، حڪيم ۽ ناليوار فرد هن شهر سان واسطو رکن ٿا.

نالو؛ شمس الدين قريشي.

ڄم؛ بوبڪ تاريخ ۳ مئي ۱۹۳۶.

ابتدائي تعليم؛ بوبڪ، دادو.

بي اي (سول) ۱۹۵۹ اين اي دي ڪاليج آف انجنيئرنگ ڪراچي.

ايم اي (اسٽرڪچرل انجنيئرنگ) ۱۹۶۵ بئنڪاڪ.

پي ايڇ ڊي (اسٽرڪچرل انجنيئرنگ) ۱۹۷۱ يو ڪي.

پاڻ مهراڻ ڪاليج هاڻي يونيورسٽي جا بنياد وجھندڙ (فائونڊر) ۽ وائيس چانسلر رهيا (۱۹۷۷_۱۹۸۷)

خير محمد ڪولاچي

خير محمد ڪولاچي

ڪئناڊا ۾ سنڌين جو سونهون

ذوالفقار شيخ (ٽورانٽو، ڪئناڊا)

سنڌين مان پهريان ته الائي ڪير ۽ ڪڏهن هن ملڪ ڏانهن لڏي آيو جنهن جي ٿڌ جهنم جهڙي آهي، ۽ اهو پهريون سنڌي ڪهڙن مرحلن مان گذري هتي سيٽل ٿيو، پر پنهنجو ديس ڇڏي پرائي ديس ۾ سيٽل ٿيڻ ڪيترو اڻانگو آهي، اهو مون کي هتي اچڻ جي پهرين ٻن چئن مهينن ۾ ئي اندازو ٿي ويو هيو ۽ پهرين ٻن ٽن ميهنن ۾ هر مهيني اهو سوچيندو هيس ته ايندڙ مهينو ڪڍي واپسي ڪبي ڇو ته هر قدم تي ڏکيائيون هيون، انهن ڏکيائين ۾ جيڪر خير محمد ڪولاچي صاحب جهڙي دلبر سونهي جو ساٿ نه هجي هان ته شايد مان دل هاري ويهان هان ۽ ڪڏهو ڪو واپس اچي وڃان هان. ڪولاچي صاحب جو اهو ساٿ رڳو مون لاءِ نه پر هر ان سنڌيءِ لاءِ هر دم ۽ قدم حاضر هوندو آهي جيڪو به ساڻس رابطو ڪندو آهي، هن جي طبيعت ۾ ڄڻ ته جواب نالي ڪو لفظ ئي ڪونهي.

ڊاڪٽر عبدالڪريم سنديلو

ڊاڪٽر عبدالڪريم سنديلو

[ولادت ۱۳۴۲ هه = ۱۹۲۳ع]

ميمڻ عبدالغفور سنڌي

زنده ليکڪن ۾ لاڙڪاڻي جو لائق رٽايرڊ استاد، پروفيسر عبدالڪريم ولد محراب خان سنديلو به آهي. سندس ولادت ۱۳۴۲ هه مطابق ۳۱ ڊسمبر ۱۹۲۳ع تي، تعلقي ڏوڪريءَ، ضلعي لاڙڪاڻي جي ڳوٺ ”محراب سنديلو“ ۾ ٿي آهي. شروعات ۾ ڪمپائونڊر ٿيو، جتان پرائمري ماستر جي حيثيت سان تعليم کاتي ۾ پير پاتائين. بي اي (آنرز) ايم اي (سنڌي ادب) ۽ لوڪ ادب جي موضوع تي ٿيسز (Theses) لکي، پي ايڇ ڊي (Ph: d) جون ڊگريون به ورتائين نهايت اورچ ۽ محنتي مڙس آهي، جنهن ڪري لڳاتار لوچڻ سان انگريزي استاد مان ليڪچرار ۽ اتان ترقي وٺي، ۵ اپريل ۱۹۷۹ع تي پرنسيپال جي عهدي تان رٽاير ڪيائين. هن وقت گهر ۾ آرم جي زندگي بسر ڪري رهيو آهي.