; سنڌي شخصيتون

08 April, 2017

روشن عطا


روشن عطا
عاشق حسين ساند

سنڌي ڊرامن جي ناليواري اداڪارا روشن عطا ۳۰ مارچ ۲۰۱۱ع تي ڪراچي جي مقامي اسپتال ۾ لاڏاڻو ڪري وئي هئي، عطا ۱۹۶۴ع کان پنهنجي فني سفر جو آغاز ريڊيو پاڪستان کان شروع ڪيو، روشن عطا ريڊيو پاڪستان تي شروع وارن ڏينهن ۾ برقعو پائي ايندي هئي، جڏهن ته هن جا مٽ مائٽ سندس تمام گهڻي مخالفت ڪندا هئا، هن ۲۰ کان وڌيڪ سنڌي فلمن، لاتعداد ٽي وي جي سنڌي ۽ اردو ڊرامن ، اسٽيج ڊرامن ۾ ڪم ڪيو ۽ ٽي وي تي مرحوم نور محمد لاشاريءَ سان سندس جوڙيءَ کي گهڻو پسند ڪيو ويندو هو، هوءَ جيڪا هالي ووڊ جي ”صوفيا لارين“ ۽ بالي ووڊ جي ”نرگس“ کان گهڻو متاثر هئي. سنڌ جي هن اداڪارا جيڪا پنهنجي بهترين اداڪاري ڪري ڪردار ۾ جان وجهي ڇڏيندي هئي.

سيد حسام الدين راشدي - رکيل مورائي

سيد حسام الدين راشدي
سنڌ جو محب وطن تاريخدان
رکيل مورائي

سنڌ جو هاڪارو عالم ۽ وطن دوست تاريخدان سيد حسام الدين راشدي هن  ڌرتيءَ جو اهو سدورو پٽ هو، جنهن پنهنجي سڄي ڄمار سنڌ جي  اهڙي تاريخ سيهڙڻ، سموهڻ ۽ لکڻ ۾ وقف ڪئي، جنهن تاريخ ۾ نه رڳو سنڌ ۽ سنڌي ماڻهن جو شان، وقار ۽ اعليٰ مرتبو لڪل هئو پر ان ۾ سنڌ جي شاندار تهذيب، ثقافت ۽ اعليٰ قدر به لڪل هئا ته وري عام ماڻهن جي حقيقي بهادري، وطن دوستي توڻي وطن لاءِ ڏنل قرباني ۽ ان ۾ آيل تڪليفن جو ذڪر به ٿيل هو.

نياز همايوني


نياز همايوني
(متوفي ۳ جنوري ۲۰۰۳ع)



گاڏي کاتي حيدرآباد جي ان مصروف علائقي ۾ اوائلي واڻڪين جائين ۽ ڪجهه خوبصورت ماڙين جي پاڙي ۾، گاڏين جي گيراجن ۽ ڊينٽنگ پينٽنگ وارن جي ٺڙا ٺوڪي جي گهيري ۾ هُل هنگامي ۽ گوڙ شور کان بي نياز، نياز همايوني جو اهو فليٽ منهنجي لاءِ نهايت اتساهڪ رهيو، جتي هڪ سوڙهي ڪمري ۾ تمام وڏي لائبريري هئي، جتي رکيل الماري ۾ علم ۽ ادب جو وڏو دَفينو (ڄڻ ته هڪ گهاگهر ۾ ساگر سهيڙيل هجي). مون پنهنجي حياتي جي حوالن ۾ سائين نياز همايوني سان تمام ٿورڙين ملاقاتن ۾ گهڻو مانُ پاتو ۽ سرت ۽ ساڃاهه آهر ڄاڻ پرائي.

محسن ڪڪڙائي

محسن ڪڪڙائي

وڏي فڪر ۽ فن جو سائين

آزاد انور ڪانڌڙو/ميهڙ



ڪي شخصيتون ڪنهن شهر جي حوالي سان سڃاتيون وينديون آهن ۽ ڪي شهر وري ڪن شخصيتن جي حوالي سان سڃاتا ويندا آهن. سنڌ جو برک شاعر محسن ڪڪڙائي به ڪڪڙ شهر جي سڃاڻپ بڻيل رهيو. سائين محسن ڪڪڙائي اهڙن انسانن مان هو، جيڪو جسماني طور ۲ اپريل ۲۰۰۵ع تي اسان کان جدا ٿي ويو آهي، پر هو پنهنجي شاهڪار ۽ اڻ وسرندڙ تخليقن ذريعي هميشه زندهه رهندو. اهڙن انسانن کي موت ڪڏهن به مات نٿو ڪري سگهي. سائين محسن ڪڪڙائيءَ جو جنم ۴ جولاءِ ۱۹۳۷ع تي ڪڪڙ ۾ سيد احمد شاهه تراب لڪياريءَ جي گهر ۾ ٿيو. سندس اصل نالو نياز علي شاهه هو. ايم اي، بي ايڊ، اديب سنڌي، اديب فاضل ۽ اديب عالم پاس محسن ڪڪڙائي رٽائرڊ هاءِ اسڪول ٽيچر هو. ۱۹۵۱ع کان لکڻ جي شروعات ڪندڙ محسن ڪڪڙائيءَ کي ۱۹۶۸ع ۾ قومي نغمن واري مقابلي ۾ سنڌي زبان ۾ بهترين نظم لکڻ تي پهريون نمبر انعام مليو. ۱۹۶۴ع ۾ ريڊيو حيدرآباد تي سندس ڪلام نشر ٿيندو رهيو. 

آغا عبدالستار جان سرھندي - پير بخش پياسي

آغا عبدالستار جان سرھندي
اڄ پڻ اکڙين سڄڻ پنهنجا ساريا
پير بخش پياسي
ڇهين اپريل جي ڀيانڪ ۽ دکدائڪ سياهه رات هئي، ٽنڊومحمدخان جي پرڪيف ۽ خاموش مڌهم روشني ۾ ڪائنات جي هر هڪ شيءِ پنهنجن پنهنجن آشيانن ۾ آرامي هئي، ائين ٿي لڳو ڄڻ گهر، مسجدون، مندر ۽ عمارتون سڀ ننڊاکڙي جي گهيرٽ ۾ ورتل هجن، اچانڪ ابر ۾ اهاءِ ٿيو، ماٺيڻي ماحول ۾ هيبت طاري ٿي ۽ دهشت جي دونهن سان سارو شهر دونهاٽجي ويو. فضا ۾ گجگوڙ ٿي، وحشت سان سارو ماحول دهلجي ويو، وڄ ڪڙڪي ڪنهن جو ڪنڌ ڪريو رڻ گجيو راڙو ٿيو. مجال هئي جو ڪنهن جي ڪن تي ڪا جونءِ سري هجي. ٻڌو اڻ ٻڌو ڪري ڪوبه نڪري نظاري نروار نه ٿيو. بي رحم بادل گرجندو رهيو. انهيءَ گوڙ ۽ گهمسان جي حالت ۾ هڪ معصوم دنيا جي ”عيش و عشرتن“ کان بي نياز هڪ الهڙ شهزادي وانگيان دنيا جي حرص و حوس کان آزاد رات جي گهلندڙ ٿڌڙيءَ هير ۾ هڪ اڏامندڙ پکي جيان پنهنجا پر سيريندو تارن جي جهرمٽ سان اکيون ملائيندو پنهنجي ڌن ۽ مستيءَ ۾ مگن پنهنجي وڳر کان وڇڙي بي راهه روي جي ڪيفيت ۾ وڻ جي هڪڙي ٽاريءَ کان اڏري مٺڙيون ٻوليون ٻوليندو، پنهنجي آکري جي ٻي ٽاري ڏانهن موٽي رهيو هو ته يڪا يڪ واٽ ويندي هڪ رهزن ۽ ظالم شڪاري جي بي رحمانه ۽ بزدلانه گولين جي بک ٿي ويو ۽ ڦٿڪي ڦٿڪي ساهه ڏنائين، هي بهار جي ٽڙيل مکڙي جا گل مس ٿي هئي. تنهن ريٽي رت جي هن راند ۾ پاڻ ملهائي بنا ڪنهن احتجاج ۽ عذر جي پنهنجي عزيزن، قريبن دوستن ۽ ٽنڊومحمدخان جي شهرين کي جدائي جو اهڙو گهرو داغ ۽ پيار جي اهڙي پيڙا ڏئي ويو، جنهن جا زخم اڄ به ڳاڙهي گلاب جي رتول رنگ جيان هر دل ۾ تادم تازا قائم ۽ دائم آهن.

محمد خان مجيدي- عاجز امان الله چانڊيو

محمد خان مجيدي
مٽي جي خوشبو مجيدي
عاجز امان الله چانڊيو
مرشد گهوٽ لطيف جي نگري جي مٽيءَ مان جنم وٺندڙ سائين محمد خان مجيدي جي مٽيءَ کي شعور ڀاڪرن ۾ ڀريو ته هزارين حسناڪيون سندس چهري کي چُمي رهيون هيون ۽ ذهن جي ميخاني ۾ شاعري جو جام ڇلڪي پيو هوس سندس آڱرين درد محسوس ڪيو، جيجل سنڌ جي سنڌوءَ جي ڇاتي جي زور تي پلجي جوانيون ماڻيدڙن جي ذهنن تي زنڱ چڙهندو ڏسي دلالي جي ٽوپي وجهي بي حِسيءَ جو سرمو پائي مڇ وَٽي مڙس سڏرائي سينو تاڻي هلندڙ گهوڙن جي سنبن جون ٽاپون هڻي سنڌ جي سپنن کي ڪُچليو ته سندس روح تڙپي پيو هو ۽ سندس اندر مان هڪ چيخ اٿي هئي.

23 March, 2017

شهيد سورهيہ بادشاھ

شهيد سورهيہ بادشاھ

پير صاحب پاڳارو - امام انقلاب، مرد حق.

جاويد احمد چانڊيو



وادي مهراڻ سنڌ کي اصل کان اهو اعزاز رهيو آهي ته هن ڌرتيءَ اهڙن عظيم فرزندن کي جنم ڏنو آهي، جن جو تاريخ ساز ڪردار هجڻ ڪري اهي امر ڪردار ٿي ويا، وطن خاطر وفا عشق جو بي مثال ناتو نڀايو، ۽ وطن جو حقيقي حق ادا ڪيو، اهڙن عظيم ڪردارن تي فخر آهي، جيڪي تاريخ جو حصو بڻجي ويا، سنڌ جي فخر جو سبب بڻيا، اهڙن عظيم تاريخ ساز جدوجهد جاکوڙي ڪردارن جنهن دنيا جي تاريخ جا رخ موڙي ڇڏيا هئا، تاريخ جي سونهري ورقن ۾ عظيم ڪارناما محفوظ بڻيل آهن، سنڌ جا اهي عظيم امر ڪردار دنيا ۾ وڏو مثال آهن، وادي مهراڻ سنڌ جي به اها وڏي خوشنصيبي آهي جو امام انقلاب مرد حق شهيد حضرت سيد پير صبغت الله شاهه راشدي (شهيد سورهيه بادشاهه پير صاحب پاڳارو) جن جو تعلق به وادي مهراڻ سنڌ سان آهي، امام انقلاب مرد حق شهيد حضرت سيد پير صبغت الله شاهه راشدي شهيد سورهيه بادشاهه پير صاحب پاڳارو حرن جو روحاني رهبر پڻ آهي، امام انقلاب مرد حق شهيد حضرت سيد صبغت الله شاهه راشدي پير صاحب پاڳاري جن جي خاندان جون ديني، علمي، ادبي، سياسي، ملڪي قومي خدمتون هڪ سونهري ۽ روشن باب مثال ۽ قابل احترام آهن.

ڪامريڊ محمد بخش سومرو

ڪامريڊ محمد بخش سومرو

تاريخ جو وساريل ورق

س ب کوسو



ڪامريڊ محمد بخش سومرو وڪيل هڪ سچو، کرو، سادو ۽ نظرياتي آدرشي انسان هيو. ھو سنڌ جو ڏاهو ۽ اصول پرست ماڻهو هيو. ۷۱/۱۹۷۰ع ۾ سائين قمر شهباز ڊگري ڪاليج ڪنڌڪوٽ ۾ پرنسپال هيو. جيڪب آباد جي ڪجهه دوستن سنڌ بلوچستان جي نالي واري گائيڪ استاد ارباب خان کوسي جي هڪ ڪمري تي مشتمل آرٽ سرڪل (سامهون سردار ظفر علي خان گولو بنگلو ٿرڊ فئملي لائين) ۾ هڪ ادبي گڏجاڻي منعقد ڪئي هئي. عبدالغني چنا (سليم چنا سينيئر) مون کي ان گڏجاڻي ۾ وٺي هليو. مان ۽ سليم چنا ان وقت فئملي پلاننگ کاتي ۾ نوڪري ڪندا هئاسين. اها ادبي گڏجاڻي قمر شهباز جي صدارت ۾ منعقد ٿي هئي. جنهن ۾ ڪامريڊ محمد بخش سومرو، بيدل مسرور شريڪ هئا. ان گڏجاڻي ۾ محمد بخش سومري هڪ مضمون پيش ڪيو هيو. جنهن کي شرڪت ڪندڙن بي حد پسند ڪيو. سندس مضمون مان آ به ڏاڍو متاثر ٿيو هيم. ڪامريڊ منهنجو پاڙيسري هيو، سندس رهائش گاهه ٿرڊ فئملي لائين (لڳ ٺٺ مسجد -ٿرڊ جو بگڙيل لفظ) مسجد هئي ۽ مان سيڪنڊ فئملي لائين ۾ رهندو هيس. محمد بخش سومرو هڪ ڪميونسٽ طور مشهور هيو. ڪميونسٽ ڇا ٿيندو آهي؟ ان وقت اسان کي ان بابت ڪا خبر نه هئي. سنڌ جي نالي واري شاعر ڪهاڻيڪار فتاح عابد مون کي سنڌي ادبي سنگت سان روشناس ڪرايو. اهڙي طرح ڪامريڊ محمد بخش سومري سان ملاقاتن جو سلسلو به شروع ٿيو. ۷۷-۱۹۷۶ع ۾ ٻلهڙيجي واسي قربان پيرزادو انفارميشن آفيسر مقرر ٿي آيو. ساڻس ڏيٺ ويٺ ٿي ۽ پوءِ ويجهڙائپ وڌندي وئي.

22 March, 2017

وحيد علي - ابراهيم لاشاري

وحيد علي
سنڌ جو ناميارو راڳي
ابراهيم لاشاري
سونهاري سنڌ کي علم ادب جو گهر سڏيو ويندو آهي، هن خطي جي ڪنهن به حصي تي نظر ڪبي ته ڪٿي علم، ادب ته ڪٿي وري شاعر، سگهڙ ڪٿي وري عالم، فاضل ڪٿي وري هنرمند ۽ فنڪار نظر پيا ايندا هن سر سبز زمين فنڪارن کي وقت به وقت پنهنجي ڪُکِ ۾ جنم پئي ڏنو آهي، سنڌ ۾ ڪئي سر سنگيت جا ڄاڻو پيدا ٿيا ڪي انهن منجهان جئيرا ۽ ڪئي وري مرحيات پيا سڏجن، مگر سنڌي فنڪارن پنهنجي فن، ڏات ۽ آ واز سان سدائين پنهنجو پنهنجي سنڌڙي جو نالو ڏيهان ڏيهه نروار ڪرايو، اهڙن فنڪار جي موتين جي مالها ۾ هڪ سهڻو ۽ سريلو فنڪار وحيد علي جو نالو پڻ سر سنگيت جي فن ۾ هڪ وڏو نالو پڻ آهي.

13 March, 2017

طاهره علي شاھ آ - اياز سومرو

طاهره علي شاھ
آ مرڻو هر ڪنهن ماڻهوءَ کي..!
اياز سومرو
سنڌ ڌرتي جي ڪُک مان سدا کان سرويچ ۽ سٻاجها ڪردار جنم وٺندا رهيا آهن، جن پنهنجي جانين جا نذرانا ڏيئي ڀٽائي سرڪار جي هنن سٽن ”سائينم سدائين ڪرين مٿي سنڌ سڪار“ کي ساڀيان بڻائڻ جي ڪوشش ڪئي ۽ سنڌ کي سُڪار بڻائڻ لاءِ وطن تان وارجي تاريخ جي ورقن ۾ هميشه لاءِ امر ٿي ويا. اهڙن ئي امر ڪردارن منجهان هڪ نالو ايڪويهين صديءَ جي ان مهان عورت جو به آهي جنهن کي سنڌ جا مسڪين ماروئڙا (خاص ڪري ساحلي پٽي جا ماهيگير ۽ هاري) سڪ ۽ اُڪير منجهان ڪڏهن امي ته ڪڏهن جيجي جي نالي سان پُڪاريندا هئا، پر ان جي مسلسل جدوجهد ۽ انهيءَ جدوجهد جي راھ ۾ پنهنجي زندگي جي نذراني ڏيڻ جي مڃتا طوراڄ کيس کي ”شهيدِ سنڌو درياءَ“ جي لقب سان ياد ڪن ٿا.

عبدالسلام ٿهيم

عبدالسلام ٿهيم

خادمِ عوام

نور سنڌي



عبدالسلام ٿهيم سياسي دنيا جي قدآور شخصيت آهي، سياست ذريعي سڄي ڄمار عوام جي خدمت لاءِ ارپيندڙ عبدالسلام ٿهيم جا سياسي مخالف به سندس ساراهه ڪن ٿا. ان ڪري جو هن صاف سٿري سياست ڪري هڪ مثال قائم ڪيو. عوام جي بي لوث خدمت جي ڪري عوام کيس خادم عوام جو لقب ڏنو ۽ پاڻ ان لقب جو ڀرم رکيو. هن جيءَ جياري انسان پهرين جنوري ۱۹۵۰ع تي مشهور سماجي شخصيت رئيس گل محمد خان ٿهيم جي گهر ۾ جنم ورتو. 

اڪبر خان لغاري - محمد اشرف ملاڻو

اڪبر خان لغاري
ڪاڇي جي عوام دوست شخصيت
محمد اشرف ملاڻو
جيئن ته سنڌ سونهاري ڪيترا ئي وڏا ماڻهو پيدا ڪيا آهن، جن ۾ عالم، ڏاها، اديب ۽ شاعر شامل آهن، انهن ماڻهن ۾ رئيس اڪبر خان لغاري به ڳڻجي ٿو، جنهن جو تعلق جوهي تعلقي جي ڪاڇي واري علائقي سان آهي. رئيس اڪبر خان لغاري 9 سيپٽمبر 1939ع تي ڳوٺ حاجي خان لغاري تعلقي جوهي ۾ سردار علڻ خان لغاري جي گهر پيدا ٿيو.

25 February, 2017

محمد انور هڪڙو


ناليوارو براڊڪاسٽر - يادگيرين جا سيلاب ايند رهيا
علي عمران سمون
چوويھين فيبروري ۲۰۰۸ع، وقت صبح ۸ لڳي ۴۵ منٽ، موبائيل جي بيل مسلسل وڄي رهي هئي ۽ آخرڪار منهنجي اک کلي ئي وئي. موبائيل اسڪرين تي نالو لکيل هو ريڊيو حيدرآباد جي هڪ پراڻي ٻڌندڙ دالي شهر جي حافظ محمد رحيم ڍلو جو ۽ ڪيتريون ئي ڪالون ڪرڻ کانپوءِ آخرڪار هو مون کي ننڊ مان جاڳائڻ ۾ ڪامياب ٿي ويو، بنا ڪنهن تمهيد ٻڌڻ جي چيائين ته؛ سائين توهان ريڊيو ٻڌو پيا؟ مون چيو؛ نه .... تنهن تي هن چيو؛ ”سائين صبح مهراڻ پروگرام هلي پيو ۽ پروڊيوسر عرفان علي انصاري پروگرام ڪندي ٻڌايو آهي ته ريڊيو جو ناليوارو براڊڪاسٽر محمد انور هڪڙو رات لاڏاڻو ڪري ويو آهي.“ ان کان پوءِ هن جيڪو ڪجهه چيو سچ پڇو ته مون کي بلڪل ياد ناهي. مون ٻه ٽي فون ڪري ان خبر جي تصديق ڪرڻ کانپوءِ پنهنجي دوست اي ڪي سومري کي فون ڪئي ته هو اچي ته گڏجي اوڏانهن هلون جتي سائين انور هڪڙي جي رهائشگاهه آهي، يعني حسين آباد.
تقريبن اڌ ڪلاڪ ۾ هو مون وٽ پهتو ۽ پوءِ اسان ٻئي حسين آباد روانه ٿياسين، ان دوران آئون ڪيترن ئي دوستن کي فون ڪري اهو اطلاع ڏئي چڪو هوس. حسين آباد حيدرآباد ان ڏينهن واقعي سوڳوار هئي، ڇاڪاڻ ته نه صرف هڪ عظيم براڊڪاسٽر پر پاڙي جي هڪ معزز، هر دل عزيز ۽ سماج سڌارڪ شخصيت جي پڻ موڪلاڻي ٿي هئي، محمد انور هڪڙو صاحب پنهنجي پاڙي ۾ بيحد قدر جي نگاهه سان ڏٺو ويندو هو، سڀني جي ڪم ايندو هو ۽ انهن سان بيحد رلي ملي رهندو هو، سڄو پاڙو سندس آخري سفر ۾ سندس ساٿ ڏيڻ لاءِ موجود هو، ريڊيو جا سمورا براڊ ڪاسٽرز، ڪمپيئرز، انائونسرز ۽ ٻيو عملو موجود هو، ڪهڙن جو ذڪر ڪري ڪهڙن جو ڪجي.