شاھن سمنگ
سنڌ جو ناليوارو شاعر
ابراھيم کرل
زندگي جي سفر ۾ ڪيترا لاھا چاڙھا ايندا رھن ٿا، جن سان منھن ڏئي ماڻھو نڀائي وڃي ٿو، ڏکيو يا سکيو، ماڻھوءَ کي ڪنڊو بـ لڳي ٿو تـ کانئس دانھن نڪري ٿي وڃي ۽ پير وٺي ويھي ٿو رھي، ماڻھوءَ کي ٿوري بـ لفٽ ملي ٿي تـ سڀ وفاداريون، احسان ڀلائي ڇڏي ٿو۽ مڙي پوئتي ئي ڪونـ نھاري ٿو تـ ھن ماڻھوءَ، ڪا مونسان چڱائي بـ ڪئي ھئي، ڪو پھر مونسان وھي بـ ويو ھو.
شهيد محترمه بينظير ڀٽو
سندس يادگيريون
مير نادر علي ابڙو
اڄ هر اک آلي آهي، ماحول ۾ سوڳ
جا بادل جتي ڳوڙها ٿا هارين ته اتي سڏڪا ۽ هوڪارا هر دل کي آب هارڻ تي مجبور ٿا ڪري
ڇڏين. اڄ اهو ۲۷ ڊسمبر
جو ڏينهن آهي، جنهن ڏينهن جي ڀيانڪ شام، راولپنڊي جي لياقت باغ ۾ سنڌ راڻي شهيد
بينظير ڀٽو کي اسان کان الڳ ڪيو ۽ هڪ وقت
لاءِ سموري سنڌ ماتم بڻجي ويئي، سمورا شهر ويران بڻجي ويا، هر طرف افراتفري اهڙي ڏسڻ
۾ آئي جو هتي ماڻهن جي ذهنن ڪم ڪرڻ ڇڏي ڏنو. هر طرف روڄ راڙو ڪندي، قاتلن کي پٽون
پاراتا ڏيندي ماڻهو گهرن مان نڪري آيا. پنهنجي محبوب قائد شهيد راڻي محترمه بينظير
ڀٽو جي شهادت واري خبر ماڻهن جي ذهنن تي اهڙي نموني سان اڀري جو هر ڪنهن ايئن ٿي
سمجهيو ته انهن جي دنيا ويران ٿي ويئي آهي، جهڙوڪ انهن جي پنهنجي گهر جو ڀاتي شهيد
ٿي ويو هجي، هر ماڻهو پاڻ کان بي خبر هو، ذهن ڪم ڪرڻ کان جواب ڏيئي ويٺا هئا ته
اتي وري انتظاميه بيوس بڻيل نظر آئي. سمورو ملڪ شهيد راڻي محترمه بينظير ڀٽو جي
شهادت تي غم ۾ بيحال بڻجي ويو. ان لمحي آئون سنڌ جي دل حيدرآباد ۾ هيس، جتي هر اک
آلي هئي، هر ماڻهو قاتلن کي پٽون پاراتا ڏيندو ٿي رهيو.
پروفيسر هاسانند پرسواڻي
حسيب ناياب منگي
شڪارپور جي سڪ-پل تي
موجود هن جي قائم ڪيل ”رستم سنگيت منڊل“ گهڻن ڏينهن کان ماٺ اختيار ڪري چڪي هئي. شڪارپورين
جو اصل روح شڪارپور مان هندستان اڏرڻ شروع ڪري ڏنو هو. ان ايڏي وڏي جهٽڪي سبب سندس
روح رت پيو روئي ۽ بيقراري هن جي من کي وڪوڙي وئي هئي. سخت تڪليف ۾ رهندي هو سڪپل
تان هيٺ لهندي تبديل ٿيندڙ منظرن کي گهرائيءَ سان ڏسي رهيو هو. سڪپل کان دادوائي
روڊ لتاڙيندو جڏهن هاٿيدر پهچي ٿو ته کيس ياد ٿو اچي ته هند ۽ سنڌ جي نالي واري ڪوي
کيئلداس ’فاني‘ کي وٺندو بگيءَ تي چڙهي ڪاليج پهچان. اڄ فرسٽ ايئر ڪلاس ۽ انٽر ڪلاس
اندر 'انسانيت' تي ليڪچر ڏيڻو اٿم. ’فاني‘ سان ملي ٿو ته کيس معلوم پيو ٿئي ته
’فاني‘ جي مٿان به غم جي لهر ڇانيل آهي. ’فاني‘ هڪ پنو کيسي مان ڪڍي پنهنجا نيراني
نوان لکيل بيت ڇا ٻڌائيس ٿو ته پنهنجو سڀ ڪجهه وسري ٿو وڃينس. ورهاڱي جي وڍن کي
گهرائيءَ سان محسوس ڪرڻ لڳي ٿو. ڏک واري ڪيفيت ۾ هو ’فاني‘ سان آهستي اظهاري ٿو ته
”شڪارپور مان هاڻي اسان کي ٻاهر موڪلڻ جو پورو پورو خاڪو تيار ٿي چڪو آهي. ’فاني‘
هي هزاريدر تان گذر ڪريون ٿا ڏس ته يار! ڪيڏي نه سانت آهي. اجهو ’جماڻي هال‘ آيو.
ايڏي ماٺ! ايڏي خاموشي اول ته نظر نه آئي هئي. ڪٿي آهي شڪارپوري سماج جو عڪس؟ جنهن
ذهنن تي نقش اڀاري ڇڏيا هئا. ڇا ايڪتا جا رنگ ئي مٽجي ويا آهن؟“
ڊاڪٽر هوندراج بلواڻي
(هند جي ٻال ساهت جو
سرموڙ نقاد، مني ڪهاڻيون جوڙيندر ۽ مُحقق)
ڊاڪٽر سنڌيا چندر
ڪندناڻي
هند جي ٻال ساهتيه
جو سرموڙ نقاد، ڪهاڻيڪار، ناٽڪ نويس، مضمون نگار، ڪالم نگار، ترجمان، سمپادڪ، مُحقق،
شاعر، ٻهڳڻي شخصيت جو مالڪ، ممتا درجو ماڻيندڙ ڊاڪٽر هوندراج بلواڻيءَ جو جنم ۹ جنوري ۱۹۴۶ع تي لاڙڪاڻي سنڌ ۾ شري ڪشچند بلواڻيءَ جي
گهر ۾ ٿيو.
هوندراج بلواڻي هڪ
سال جو مس هو جو ورهاڱو ٿيو. ورهاڱي بعد سمورو ڪٽنب اچي احمدآباد ۾ وسيو. بلواڻي
اسڪولي تعليم پرائيندي، بي ايڊ، ايم اي، پي ايڇ ڊي ۽ هنديءَ ۾ ڪوود ڪئي. جڏهن ته ڊپلوما
ان جرنل-ازم ۽ ٻيا پڻ ڪيترا ئي ڊپلوما جا ڪورس ڪيائين.
حاجي محمود هالائي
تحريڪ آزادي
جو مجاهد ۽ بيباڪ صحافي
شفيق حسين ميمڻ
سنڌ جي سرهاڻ، مهراڻ جي
موجن، لکين لائق، ڪروڙين ڪهنه مشق موتين کي جنم ڏنو آهي جن پنهنجي پر ۾ سدائين پاڻ
ملهايو آهي. اهڙن ئي وطن جي عاشقن مان هڪ صحافت جو سپهه سالار ۽ تحريڪ آزاديءَ جو
مرد مجاهد حاجي محمود هالائي پڻ آهي، جنهن جي قلم جي تيزيءَ هالا جي عوام ۾
آزاديءَ جو روح ڦوڪيو هو، نه صرف هالا جو بلڪه ٿرپارڪر جو معمر صحافي ۽ باني صحافي
هجڻ جو به کيس رتبو حاصل آهي. حاجي محمود هالائي ۸ مارچ ۱۹۰۸ع تي هالا نوان ۾ مشهور
شاعر حاجي محمد اسحاق ميمڻ جي گهر ۾ جنم ورتو. ڇهن سالن جي عمر ۾ کيس پرائمري
اسڪول ۾ داخل ڪيو ويو، جتي هن تعليم حاصل ڪئي. ۱۹۲۱ع ۾ تحريڪ خلافت ۾
ڪانگريس تحريڪ طرفان گڏيل نموني جيڪا آزاديءَ جي تحريڪ ”انگريزن کان قطع تعلقات“
تحريڪ شروع ٿي ته ان ۾ حصو وٺڻ سان گڏوگڏ ڪپڙو اُڻڻ، درزڪو ڪم ڪرڻ ۽ ٻيا هنر سکڻ ۾
پڻ ڪاميابي حاصل ڪيائين. قطع تعلقات جي تحريڪ دوران هالا ۽ آس پاس ۾ ٿيندڙ جلسن ۾
حاجي صاحب پنهنجي وڏي ڀاءُ حاجي هاشم ميمڻ ۽ استاد يوسف درزيءَ سان گڏجي غزل خواني
ڪندو هو. ترڪن جي مدد لاءِ قائم ڪيل ”انگورا فنڊ“ ۽ ”سمرنا فنڊ“ لاءِ چندا گڏ ڪري
موڪلڻ ۽ ان زماني ۾ شاهه ڀٽائي ۽ پير بلادلي ۽ ٻين ميلن ۽ تبليغي جلسن ۾ شرڪت ڪندو
رهيو.
پرديسي انور
اديب ۽ شاعر جو علمي، ادبي
سفر
شفيق وساڻ
تعليمي ادارن ۾ سٺا استاد آھن، انھن
جي محنتن ۽ ڪاوشن کي اجاگر ڪرڻ قلمڪارن تي فرض آھي پروفيسر انور پرديسي سان سندس ڪيل
خدمتن ۽ تعليمي ۽ ادبي حوالي سان ڳالھ ٻولھ ٿي. ان ڪيل ڪچهري کي قلم جي ذريعي
دوستن تائين پھچائڻ جي ننڍڙي ڪوشش ڪئي آھي. سنڌ ۾ اھڙا انمول ھيرا آھن جنھنجو علم ۽
ادب کي وڌائڻ ۾ حصو آھي. انھن مان علمي ادبي شخصيت انور پرديسي به ھڪ آھي.
حفيظ شيخ
سنڌ کان وسري ويل حفيظ
شيخ
عدنان سومرو
ڪن ماڻھن کي پڙھندي ايتري ته
وابستگي ٿي ويندي آھي، جو ائين ناھي لڳندو ته اُھي اسان کان ڏور آھن. مون پنھنجي
حياتيءَ ۾ جڏھن کان پڙھڻ شروع ڪيو آھي، تڏھن کان ڪي ليکڪ يا ڪھاڻيڪار منھنجي دل جي
تمام ويجھو ٿي ويا آهن. انھن ۾ ھو به تمام وڏو تخليقڪار ھو! معذرت، ھو نه پر آھي!
او پيِ آسوداڻي
بهترين ڪلاڪار ۽ شارٽ
فلمن جي اُستاد ڊائريڪٽر جي موڪلاڻي
ڪشور لالواڻي
ڏياريءَ کان هِڪُ ڏينھن اڳُ صبح
جو واٽس اَيپ کولي ڏٺم. ڏياريءَ جي واڌاين جا ميسيج اَچڻ شروع ٿي ويا هُئا. اوچتو
اُنھن خبرن جي وِچ ۾ ھڪ بُري خبر نظر آئي ته سنڌي رنگ منچ جو بهترين ڪلاڪار، ملنسار
شخصيت، گهڻن ئي شارٽ فلمن جو اُستاد ۽ ڊائريڪٽر او پي آسوداڻيءَ جو سرڳواس ٿي ويو آھي.
ٻُڌي ڪري ڏاڍو ڏک ٿيو. اوچتو ائين ڪيئن؟ ٽي مھينا اڳُ ئي ته هو رٽائر ٿيو هئو. مون
کي اِن ڳالھ تي وشواس ئي نه پيو اچي. يڪدم ڀوپال جي ڪلاڪار ۽ ليکڪ اَشوڪ منواڻيءَ
کي فون لڳايم ۽ پڇيومانس ته ڇا اِھا خبر سچي آھي؟ اَشوڪ چيو، ”ها يار، مون کي پاڻ
هاڻي هاڻي خبر پئي آھي. ٻُڌي ڪري شاڪ لڳو. “
آدم خـان لـغـاري
سندس ياد ۾ - ســــار
ســـانـڍيــا ســپـريـن
طارق امر آريجو
توڙي جو ھن جي وصال کي ڪيئي
ورھيه لنگھي ويا آھن پر پوءِ به سندس سار جا ساز ذھن جي ڪينواس تي ھن جي يادن جا
سوز سمائي آگميل اکڙين ۾ لھي روح کي ريجھائيندا رھن ٿا. ھو سار جي ڏار تي ويٺل اھڙو
الست پکي ھو جنھنجا مٺڙا ٻول ماڻھن کي پنھنجي ڀاڪر ۾ ڀري انھن کي ڏکن، دردن ۽
درمانن کان دور کڻي سندن روحن ۾ سڪون جي مايا اوتي ڇڏيندا ھئا. ھو رنگ، نسل، ذات
جي فرق کان سواءِ ماڻھن سان محبتون ونڊيندو ھو۽ انھن جو مشڪل گھڙيءَ ۾ سھارو بڻجندو
ھو.
مٺو مھيري
فراق ھاليپوٽو
اسان جي دوست اسان جي محترم
سائين مٺو مهيري سان جڏهن منهنجي پهرين ملاقات ٿي ته کيس چيم سائين ماڻهو عرض ڪندا
آهن پر اڄ توهان کي هڪ حڪم ٿو ڪريان چيائين؛ ”بابا تنهنجو حڪم اکين تي“.
معشوق محسن ابڙو
مختصر تعارف
اصل نالو: معشوق علي ابڙو
ادبي نالو: معشوق ”مُحسن“
پيءُ جو نالو: علي گل ابڙو
جنم جي تاريخ: سومر پهرين مارچ ۱۹۹۳ع، بمطابق ۶ رمضان المبارڪ ۱۴۱۳ھ
جنم ڀُومِي: ڳوٺ وارياسو تعلقو
مورو ضلع نوشهروفيروز
تعليم: ايم، اي_ بي، ايڊ_ ايم، ايڊ_
ايل، ايل، بي
پيشو: استاد
ادبي سُڃاڻپ: شاعر، مضمون نويس،
ڪالم نگار
(تاريخ جو وسريل ورق)
پروفيسر
ڊاڪٽر محمد اشرف سمون
راڄو ڳوٺ-
سال
ٺٽي جي درياه واري
علائقي جي ٻنهي پاسي وڏي آبادي آهي، جنهن ۾ سوَن جي تعداد ۾ وڏا مشهور ڳوٺ آباد
آهن، ائين چئجي ته اهو ڪچي وارو علائقو آهي، ان ڪچي واري دريائي علائقي ۾ هڪ
علائقو ’سال‘ آهي ائين چئجي ته ٽنڊي حافظ شاهه کان وٺي جهرڪن تائين ڪچي واري پوري
علائقي کي سال سڏيو ويندو آهي. ڪن ڏاهن جو چوڻ آهي ته هي علائقو درياء جي اُٿل تي
آباد ٿيندو آهي، جيڪا سال ۾ هڪ دفعو ٿيندي، ان ڪري کيس سال سڏيو ويندو آهي. ان
علائقي ۾ مختلف ڳوٺ برادريون آباد آهن، جيڪي پنهنجي تهذيب ڪلچر ريتن ۽ رسمن جي
حوالي سان ڪافي مشهور آهن، گڏوگڏ آبادي، هن علائقي جا پلا، فصل، گدرا مشهور رهيا
آهن، ڪنهن زماني ۾ حڪومت درياهه کي مقاطعي تي ڏيندي هئي، وڻج واپار سان به هي سال
مشهور معروف رهيو.
اختر بلوچ
ذوالفقار واھوچو
افسوس اختر بلوچ به
اسان وچ ۾ نه رهيو، بهترين ليکڪ، انساني حقن جو ترجمان، استاد ۽ صحافي هيو، روزانو
ساڻنس ڪراچي پريس ڪلب جي ڪارڊ روم ۾ ڪچهريون ٿينديون هيون، اڄ هو پنهنجي خالق
حقيقي ڏانهن بنا موڪلاني هليو ويو، انسان جي حياتي ڪيتري بي وفا آهي، جيڪا ٻيهر ملڻ
جو موقعو ئي نٿي ڏي، سدائين کل ڀوڳ ڪندڙ، چرچائي پر همٿائيندڙ انسان هو، الله پاڪ
جنت الفردوس عطا ڪري.