شنگرفي حڪيم
حسين ڪپري
تن طبيب ته گهڻا ٿي گذريا پر حڪيم
سائين ڏني سنياسي جي ڳالهه ڪجهه اور آهي. سندس باري ۾ ايتريون ڳالهيون مشهور آهن
جيتريون محلاتي سازشن جي باري ۾ به ڪونهن.
هو وڏو نبض شناس ۽ قابل حڪيم
آهي. هن وٽ لاعلاج مريض به شفاياب ٿين ٿا ۽ موت کان سواءِ هر مرض جو علاج ڪري ٿو،
انهيءَ ڪري کيس شفاءُ الملڪ جو لقب به مليل آهي.
هو هڪ اشراف، دل جو صاف ۽ سادو
شخص آهي. اها ٻي ڳالهه آهي ته ڪي ماڻهو سندس سادگيءَ جو ناجائز فائدو به وٺي ويندا
آهن.
مير علي مردان ٽالپر
شاهواڻي ٽالپرن جي شهر ۾ شهلياڻي مير
اعظم ڀٽي
ٽنڊو محمد خان
شاهواڻي ٽالپرن جو شهر سڏجي ٿو پر ٽنڊو محمد خان جي ٽالپر ڪالوني ۾ هڪ اهڙو خاندان
رهائش پذير آهي، جيڪو خاندان ٽنڊو محمد خان جي ٽالپرن سان خانداني حوالي سان
لاڳاپو نٿو رکي پر سندن ذاتي ۽ سماجي ناتا قائم ۽ دائم آهن، اهو خاندان مير علي
مردان ٽالپر جو خاندان آهي، هي شهلياڻي ٽالپر آهن، جيڪي اصل ۾ ضلعي بدين جي تعلقي
ماتلي جي ڳوٺ مانباڻ جا رهواسي آهن، مير علي مردان ٽالپر جي والد جو نالو مير
درياءَ خان ٽالپر هو. مير درياءَ خان ٽالپر کي فقط ٻه پُٽ ٿيا، هڪڙو مير علي مردان
ٽالپر ۽ ٻيو مير الھ بچايو ٽالپر، مير درياءَ خان ٽالپر جي ٻئي نمبر پُٽ مير الھ
بچايو ٽالپر کي چوڏهن سالن جي عمر ۾ ذاتي دشمني سبب قتل ڪري سندس لاش کوھ ۾ اڇلايو
ويو هو.
حاجي محمد قاسم ملاح
لاڙ خطي جو يگانو ڪردار
اعظم ڀٽي
ٽنڊو محمد خان شهر
کي بلڪل ويجهو 'ٽنڊو سائينداد' نالي قديم وسندي آهي، ٽنڊي سائينداد جي داخلي رستي
جي کاٻي پاسي هڪ قبرستان آهي، جنهن قبرستان ۾ هڪ اڻ مڪمل مقبرو تعمير ٿيل آهي،
جنهن جو ڪم ڪيترن ئي سالن کان بند پيل ٿو ڏسجي، توڙي جو منهنجي علم ۾ هو ته اهو
مقبرو ڪنهن جو آهي پر ملاح برادري جي هڪ فرد جي تدفين ۾ شرڪت دوران مونکان هڪ دوست
سوال ڪيو ته اهو مقبرو ڪهڙي بزرگ يا اولياءّ جو آهي، مون کيس وٺي وڃي مقبري تي
بيهاريو ۽ ڪجھ فوٽو ڪڍڻ بعد کيس سموري روئداد کان آگاھ ڪندي ٻۡڌايم ته هي مذهبي
نوعيت واري سوچ جي مناسبت سان ڪنهن به پۡهتل درويش، ڪاني ڪرامت واري بزرگ يا
اولياءّ جو مقبرو ناهي، پر هي مقبرو هڪ اهڙي شخص جو آهي، جيڪو پنهنجي ذاتي سوچ جي
حوالي سان پنهنجو پاڻ کي ڪجھ به نه سمجهڻ جي باوجود پنهنجي مزاج ۾ تمام گهڻو ڳرو
شخص هو، توڙي جو حاجي هئڻ سان گڏوگڏ ترقي پسنديءّ جي لحاظ کان هۡو وڏو ماڻهو هو پر
مذهبي سوچ جي عڪاسي جي لحاظ سان هو کاٻي ڌۡر واري سوچ رکندڙ شخص طور مشهور هو.
سندس دل جا دروازا ۽ سوچ جي پکيڙ تمام گهڻي وسيع هئي، بدني بيهڪ ۾ سنهڙو، قد جو
ڊگهو، لباس ۽ طبعيت ۾ صفا سادو ۽ وات جو بلڪل ڇۡوٽ هو.
مير ڪاظم رضا ٽالپر
شاهواڻي ٽالپرن جي خانداني روايتن جو پاسدار - ۱۱ سيپٽمبر / جنم ڏينهن مۡبارڪ
اعظم ڀٽي
ڪنهن ڏاهي جو قول آهي ته؛ “آئون مخالفن جو حد کان وڌيڪ
احترام ڪندو آهيان، ڇاڪاڻ ته هۡو خۡود کان وڌيڪ مون تي سوچيندا آهن. “سندس ڪردار ۽
شخصيت بلڪل ان قول جي عڪاسي ڪري ٿي، پنهنجن توڙي پراون لاءِ ته وٽس محبتن جا جهول
ڀريل آهن پر ھۡو ذاتي زندگيءّ کان وٺي سماجي، سياسي توڙي مذهبي لڳ لاڳاپن جي دنيا
۾ مخالفن جو به حد کان وڌيڪ احترام ڪندو آهي، اهو ئي سبب آهي جو سندس شخصيت
لاتعداد سوچن جي محور ۾ گۡهمندي رهي ٿي، توڙي کڻي جو هۡو هڪ شاهي خاندان جو چشم و
چراغ آهي، جنهن خاندان جي تذڪري جا اڻڳڻيا حوالا ۽ نالا قابل تحسين به آهن ته
تاريخ جو حصو به آهن.
گل خاصخيلي
گلن جي خۡوشبۡو جهڙو شاعر – (۱۰ سيپٽمبر تي جنم ڏڻ مۡبارڪ)
اعظم ڀٽي
گۡل خاصخيلي نه رڳو سنڌي ٻولي، علم ۽ ادب جو عاشق آهي،
پر هڪ بهترين شاعر، خاص طور وائي جي صنف جي حوالي سان گۡلن جهڙي خۡوشبۡو وکيريندڙ
شاعر آهي. سنڌي ٻولي جي نوجوان شاعر گل خاصخيلي جو اصل نالو گل حسن خاصخيلي آهي،
سندس والد جو نالو الهرکيو خاصخيلي آهي، جيڪو هاري ۽ پورهيت هئڻ سان گڏوگڏ نڙ بيت
۽ ڳجهارتن جو سگهڙ ۽ سٺو الغوزي نواز پڻ هو.
ديوان ڀڳوانداس
قومي تحريڪ جو هڪ وڇڙيل ڪردار
اعظم ڀٽي
هڪڙو ديوان ڀڳوانداس هو، هۡو سياست کان مايوس نه هو۔ هو
پنهنجي جوهر ۾ مڪمل قومپرست هو پر هو مقامي دوستن جي روين کان مايوس هو۔ ايتريقدر
جو تمام گهاٽن دوستن به هن سان بيواجبيون ڪيون۔ ان وقت جن سان ڀڳوان سلهاڙيل هو
اهي به تماشائي بڻجي بيھي رهيا۔ توڙي جو هۡو ڪنهن به دوست جي معاملي ۾ شعوري طور
لاتعلق نه بڻيو هو، سندس دوستن کيس نڌڻڪو ڪري ڇڏيو، جن جي اهڙي روش کيس پاسيرو ڪري
ويهاري ڇڏيو، بس هن جو وڏو ڏوھ اهو هو ته هو ديوان هو؟ بهادر هو، سچو قومپرست هو،
هن ۾ لاتعداد صلاحيتون هيون دوستن جي روين کيس مايوس ڪيو۔ جيتوڻيڪ هو خامين کان
خالي نه هو پر سندس خامين تي سندس خوبيون حاوي هيون۔ هو بهترين انسان هو، ديس جو
درد ۽ قومي سياست سندس اندر ۾ گهر ڪري ويٺل هئي، سائين جي ايم سيد جو سچو پيروڪار
هو اخر تائين هن قومي سياست کي وقت جو زيان نه سمجهيو، ڪٿي به ڪنهن به مهل به هۡو
هر ڪنهن کي ڪم اچڻ وارو شخص هو، توڙي جو وقت جي وهڪرن کيس وفا جو هوائون گهٽ ئي
کائڻ ڏنيون، باقي مٽن مائٽن، دوستن جا هزارين ڏک ساھه ۾ سانڍي اسان کان هميشه لاءِ
وڇڙي هڪ اهڙو خال ڇڏي ويو ويو هو، جنهن جي پۡر ٿيڻ کي سالن پۡڄاڻان ڪا اميد نصيب
نه ٿي سگهي آهي.
مير محمد خان ٽالپر
ٽنڊو محمد خان شهر جو باني
اعظم ڀٽي
تاريخ جي ورقن مان
پتو پوي ٿو ته ٽالپرن جي دور کان وٺي انگريزن تائين ٽالپر قبيلي جي چئن شاخن يعني
شهداداڻي، خاناڻي، ماڻڪاڻي ۽ شاهواڻين کي وڏي اهميت حاصل هئي. سڀ جا سڀ وڏا
جاگيردار به هئا ته وري ٽالپرن کان وٺي انگريزن جي دور حڪومت تائين ۽ ان کانپوءِ
به سندن وڏو اثر رسوخ رهيو. انهن چئني شاخن جي سربراهن کي درٻارن توڙي برطانوي راڄ
جي زيراهتمام ٻين خاص قسم جي تقريبن توڙي مخصوص قسم جي پروگرامن ۾ باضابطه طور
دعوت ڏئي گهرايو ويندو هو. خيرپور، ميرپورخاص توڙي حيدرآباد جي ٽالپرن توڙي انهن
جي تاريخ تي ڪنهن نه ڪنهن حوالي سان ڪنهن قدر تحقيقي ڪم ٿيو به آهي.
مير ڪرم خان ٽالپر
ٽنڊي محمد خان شهر جي باني مير محمد خان ٽالپر جو فرزند
اعظم ڀٽي
مير ڪرم خان ٽالپر،
ٽنڊي محمد خان شهر جي باني مير محمد خان ٽالپر جو فرزند هو، مير غلام محمد سندس
ڏاڏو ۽ مير شاهو خان سندس پڙڏاڏو هو، واليء سنڌ مير فتح علي خان ٽالپر، جهرڪ، دبير
۽ وران جا پرڳڻا، مير محمد خان ٽالپر کي جاگير ۾ ڏنا ۽ جهرڪن جو محصول به سندس حوالي
ڪيو. ۱۸۰۲ع ۾ مير مراد علي خان، مير محمد خان ٽالپر جي حياتيءّ ۾ سندس پۡٽ مير ڪرم
خان ٽالپر کي قرآن شريف تي مٿئين جاگير موروثي ڪري لکي ڏني، مير ڪرم خان جي
حياتيءّ جي وڌيڪ ڄاڻ بابت تاريخ جي ورق پوشيده آهن پر اهو امڪان آهي.
عبدالحڪيم ميرجت
پنج مارچ/ جنم ڏڻ مبارڪ
اعظم ڀٽي
ٻالڪپڻ کان هن جو
چهرو ڏسندو اچان، سندس سادي طبعيت، نرم مزاج، گلن جهڙي گفتار، يارويسي، عاجزي،
نوڙت جو نقشو ڪڏهن به دل ۽ دماغ کان ڌار ناهي ٿيو، جڏهن به ملندو آهي خود بخود
مرڪن جا پوپٽ اڏامڻ لڳندا آهن، سندس پيشاني تي ڪڏهن به غصي جي لڪير نه ڏٺي اٿم،
هميشه سندس کلمک چهرو ئي هر وقت ۽ هر جڳھ پسيو اٿم، ان ڪري ساڻس هجتن جي موسم ۾
ٽهلندو به رهيو آهيان. هي ادب شناس به آهي ته ادب ذوق به آهي، ڪو وقت هو جو سنڌي
ادبي سنگت شاخ ٽنڊو محمد خان جي سفر ۾ سندس پيرن جا نشان چٽا رهيا. اوچتو ئي اوچتو
اهي پيرا الاءِ ته ڪيئن ۽ ڪيڏانهن گم ٿي ويا. شايد ان جا وٽس ڪي معقول جواز هجن.
سندس پيرن جي انهن نشانن کي نظر ۾ رکي، آئون ڪيترن ئي سالن پڄاڻان کيس سنڌي ادبي
سنگت جي قافلي ۾ شامل ٿيڻ جون نه رڳو بار بار دعوتون به ڏيندو رهيو آهيان پر سندس
هاڪاري رويي جي بدولت ناڪاري موٽ تي کيس اڻ ڳڻيون ميارون به ٺوڪيندو رهيو آهيان.
هي آهي جو بس اسانکي ويسر جي ور چاڙهيندو رهي ٿو. ان ويسر جي موٽ ۾ سندس سالگرھ به
مون کان ان تسلسل ۾ ئي وسري ويندي آهي. آئون پنهنجي ادبي سرگرمين ۾ مصروف هئس جو
اچانڪ رات لڙيءّ جي پاڇن ۾ سوشل ميڊيا تي سندس جنم ڏڻ جي مبارڪن جون پوسٽون نظر
چڙهي ويون. سوچيم ته روبرو ته کيس کوڙ ميارون مٿي ۾ هنيون اٿم. اڄ کيس جنم ڏڻ جون
مبارڪون ڏيندي، انهن ميارن کي به لکت جو رُوپ ڏئي ڇڏجي.
سردار شفيق احمد ڀٽي
عوامي خدمت جو جذبو رکندڙ – زڪوات ۽ عۡشر ڪميٽي تعلقي ٽنڊو محمد خان جو ٻيو
ڀيرو مقرر ٿيل نئون چيئرمين
اعظم ڀٽي
ٻالڪپڻ کان هڪ ئي
پاڙي جا پيڪر هوندي، هُن سان شناسائيءَ جو سُندر رشتو ته رهيو آهي، اسانجي عُمر ۾
ڇهن سالن جي وڇوٽيءَ ڪا وڏي وِٿ به ناهي، نه ئي ڪو اسان هڪٻئي لاءِ ڪا اڻ ڀڳل
ڳجهارت بڻيل رهيا آهيون، هُن جي مُڇن جي ساوڪ جو سفر به منهنجي نظرن کان اوجهل نه
رهيو آهي، هُن جي پيار ۽ محبت جا داستان منهنجي آڏو اکين تان پَٽيون کولي بيٺل
رهيا آهن، مون هُن کي ننڍي عُمر کان ننڍا ننڍا سماجي ڪم ڪندي ڪندي به ڏٺو ته وري
سياسي جدوجهد جي ميدان ۾ سندس ڪردار کي هر وقت مُتحرڪ به پرکيو آهي. هُن قومپرست
سياست جي ميدان ۾ شروعاتي بانبڙا به پاتا پر ڪن مجبورين سميت ڪردارن جي پرک ۽ پروڙ
سبب هُو ان ۾ عملي طور اڳڀرائي ڪرڻ کان قاصر رهيو. جنهن لاءِ هُن وٽ پنهنجا تجربا
۽ دليل آهن.
فتح محمد غوري
لاڏاڻو ڪري ويو - هڪ صديءَ جيتري عمر رکندڙ
اعظم ڀٽي
فتح محمد غوري ٽنڊو
محمد خان جو بهترين علم، ادب دوست شخصيت جو مالڪ رهيو. هو ٽنڊو محمد خان جو تمام
سلجهيل سماجي ورڪر پڻ هو/ علم جي ڦهلاءَ لاءِ وڏيون ڪوششون ڪيائين. سال ۱۹۶۳ع ۾ ٽنڊومحمد خان ۾ اسلاميه اسڪول جو بنياد
رکيائين. جنهن جو افتتاح مير غلام علي خان ٽالپر ڪيو هو.
محمد ارشد سومرو
تذڪره شعراء ٽنڊو محمد خان
اعظم ڀٽي
نئين ٽهيءّ جو ليکڪ ۽ شاعر محمد
ارشد سومرو ڳوٺ جنهاڻ سومرو تعلقي بلڙي شاھ ڪريم ضلعي ٽنڊو محمد خان ۾ ۱ آگسٽ ۱۹۷۸ع تي پيدا ٿيو. سندس والد جو
نالو محمد يوسف "معتصم" سومرو آهي، جيڪو پڻ سنڌي ٻولي جو ناليوارو شاعر
۽ ڪهاڻيڪار ٿي گذريو. ارشد سومرو والدين جو اڪيلو پۡٽ ۽ پنجن ڀينرن جو اڪيلو ڀاءۡ
آهي. هن پرائمري جا پنج درجا، قرآن شريف سميت ڪجهه عربي جي تعليم مدرسي جامعيه
تعليمات اسلام ڏتا واهه ٽنڊو محمد خان مان حاصل ڪئي. ۱۹۸۷ع ۾ ڇهون درجو گورنمينٽ ھاء اسڪول بلڙي شاھ ڪريم مان ۽ ستون ۽ اٺون درجو
پنهنجي ڳوٺ جنھاڻ سومري ۾ پڙهي، ۱۹۹۲ع ۾
مئٽرڪ صوفي شاھ عنايت شھيد جي نگري جهوڪ شريف جي هاء اسڪول مان پاس ڪيائين. انٽر
جي تعليم ۱۹۹۴ع ۾ مير غلام علي خان ٽالپر
گورنمينٽ بوائز ڊگري ڪاليج ٽنڊي محمد خان مان حاصل ڪيائين. مالي مشڪلاتن سبب وڌيڪ
تعليم حاصل نه ڪري سگهيو. ٻاراڻي وهيءّ کان علم ۽ ادب سان چاهه هئس، ۲۰۱۰ ع ۾ والد جي وفات بعد سندس والد ڪتابن جي الماري مان کوڙ سارا ادبي ڪتاب
مليس، جيڪي پڙهڻ جو چاهه وڌيڪ پروان چڙهيس. ۲۰۱۵ع ۾ پنهنجي والد ۽ سنڌ جي ناميار شاعر ابراهيم منشي کان متاثر ٿي، نوجوان
شاعر تاج محمد لاشاري (تاج سنڌي) جي اتساهه ڏيارڻ تي لکڻ جي شروعات ڪيائين. غزل،
نظم، وائي، چوسٽي، گيت، نعت ٽيڙو جي صنفن تي طبع آزمائي ڪئي اٿس، شاعري جي حوالي
سان سکيا جي مرحلي مان گذري رهيو آهي. ڪھاڻيون به لکي رهيو آهي. سندس تخليقون
مختلف اخبارن ۽ رسالن ۾ شايع ٿي رهيون آهن. هن وقت سرڪاري ملازمت سميت زمينداري جي
ڪرت سان سلهاڙيل آهي. (ا ڀ)
نوشاد علي ڀٽي
تذڪره شعراء ٽنڊو محمد خان
اعظم ڀٽي
نوشاد علي ڀٽي جو جنم ۴ اپريل ۱۹۸۳ع تي ٽنڊو محمد خان جي پُراڻي
بس اسٽاپ لڳ ٿيو. سندس والد جو نالو غلام حيدر ڀٽي آهي. پرائمري تعليم گورنمينٽ
پرائمري اسڪول ڀٽي محلا ٽنڊي محمد خان مان حاصل ڪيائين. ۱۹۹۹ع ۾ گورنمينٽ هاءِ اسڪول ٽنڊي محمد خان مان مئٽرڪ، ۲۰۰۱ع ۾ مخدوم بلاول انٽرميڊيئٽ سائنس ڪاليج ٽنڊو محمد خان مان انٽر پاس ڪري، ۲۰۰۷ع ۾ سنڌ يونيورسٽي ڄامشورو مان ايم اي انگلش ڪيائين. شاعريءَ جي شوق سبب ۲۰۰۰ع کان نظير ٽکڙائي جي شاگردي ۾ شاعريءَ جي شروعات ڪيائين، جنهن دوران تاج
ٽکڙائي، انعام ٽکڙائي، نثار ناز ۽ رفيق آس لغاري کان شاعريءَ جي اصلاح ڪرائيندو
رهيو. ۲۰۰۳ع ۾ ريڊيو پاڪستان حيدرآباد تي
نصير مرزا جي معرفت پنهنجو نظم پڙهڻ جو موقعو مليس. ۲۰۰۸ع ۾ تعليم کاتي ۾ جونيئر اسڪول ٽيچر طور ڀرتي ٿيو، ۲۰۱۱ع ۾ بي ايڊ ۽ ۲۰۱۳ ايم
ايڊ جو امتحان پاس ڪيائين، غزل ۽ نظم جي صنفن تي طبع آزمائي ڪئي اٿس. سنڌي ادبي
سنگت، مهراڻ ادبي سٿ، بزم رُوح رهاڻ، علامه آءِ آءِ قاضي ادبي فورم، ينگ رائٽرس
فورم سان سلهاڙيل رهيو آهي. ۲۰۰۷ع ۾
فوجي فائونڊيشن ڪاليج ٽنڊي محمد خان ۽ ۲۰۰۹ کان ۲۰۱۱ع تائين عاصم هائير سيڪنڊري
اسڪول ٽنڊو محمد خان ۾ انگريزي استاد طور خدمتون سرانجام ڏئي چڪو آهي. هن وقت
گورنمينٽ بوائز هاء اسڪول ٽنڊي محمد خان ۾ پنهنجا تدريسي فرائض سرانجام ڏئي رهيو
آهي. ۲۰۱۲ع ۾ شادي ڪيائين، کيس ٻن پۡٽن ۽
هڪ نياڻي جو اولاد آهي. (ا.ڀ)