محمد عرس شيخ- ناصر قاضي

محمد عرس شيخ

صوفياڻين رمزن وارو ڪلاسيڪل ڪلاڪار

ناصر قاضي

چوندا آهن ته زندگي تجربن جو مرڪب آهي ۽ اها ڳالهه واقعي به سچ آهي ته انسان ڄمڻ کان مرڻ تائين زندگيءَ ۾ڪيترائي تجربا پسي ٿو ۽ زندگي گذارڻ جو ڍنگ سِکي ٿو. تجربا ئي آهن جن جي آڌار تي انسان زندگي ۾ بهتر نتيجن کي رسي ٿو. جڏهن تـ تحقيق اُها پروڙ آهي، جيڪا ڪنهن مخصوص انداز ۾ ڪنهن مخصوص جاءِ تي ويهي ڪجي ٿي. پر ڏٺو ۽ سمجھيو اهو ويو آهي ته تحقيق صرف چند ماڻهن جو  ئي مشغلو آهي، جيڪي وڏن وڏن ريسرچ سينٽرس توڙي ليبارٽيز ۾ ويهي، مختلف ڪتابن جو ڳوڙهو مطالعو ڪري، مختلف ڪيميائي مرڪبن جي ردو بدل ڪري يا وري شمسي نظام ۾ ٿيندڙ تحرڪ کي مسلسل پنهنجين اکين ۾ اوتي ڪا مدلل راءِ قائم ڪري وٺندا آهن. جيتوڻيڪ اهو ڪنهن حد تائين درست به آهي ته تحقيق وارو عمل وڏن وڏن ريسرچ سينٽرس توڙي ليبارٽيز ۾ وڏن وڏن سائنسدانن يا وري پي ايڇ ڊي ڊاڪٽرن جي ئي ڪرت رهي آهي، پر ڪٿي ڪٿي ڪنهن ٻهراڙيءَ جي ڳوٺ جي ڪنهن غريباڻي جھڳيءَ ۾ لالٽين جي هلڪي روشنيءَ تي ڪو ويراڳي فقير پيس واري تڏي تي ويهي، پنهنجي جرمن سرن واري پراڻي پيتي (هارمونيم) تي پنهنجون آڱريون ڌري، مسلسل رياض ۽ محنت سان اهڙي نوعيت جي به تحقيق ڪري وٺندو آهي، جو نتيجي ۾ سندس گائيڪيءَ واري انداز مان يقيني طور تي ڌرتيءَ جي ڪيترن ئي خطن جي موسيقيءَ جي سرهاڻ ايندي رهندي آهي. جنهن مان ثابت ٿئي ٿو تـ فن منفرد ڪرت يا کڻي ايئن چئجي ته ڏات اهو وکر آهي، جيڪو نصيب وارن جي ورثي ۾ ايندو آهي.

فقير ممتاز علي وڌو- ناصر قاضي

فقير ممتاز علي وڌو

مٺڙي ۽ درويشاڻي آواز جو مالڪ

جنهن ڏينهن لاتئي نينهن اهو وار ياد ڪر.!!!

ناصر قاضي

سنڌ جو سهڻو شهر شڪارپور ماضيءَ کان هڪ شاهڪار شهر رهيو آهي، جيڪو شانائتي تهذيب سان گڏوگڏ شاهوڪار تمدن جو گهوارو پڻ آهي. نه صرف ايترو، پر ضلعو شڪارپور به پنهنجي انفراديت ۽ ايڪتا جو حامل رهيو آهي، جيڪو ضلعو مهان ڪوي شيخ اياز جي جنم ڀومي پڻ آهي، ساڳئي ضلعي ۾ اٽڪل ان ئي جڳهه تي، جتي لاڙڪاڻي ۽ شڪارپور ضلعن جون حدون ٽڪرائجن ٿيون، چار وڏا ۽ پراڻا مقبرا هڪ ٻئي کان چند قدمن جي مفاصلي تي زبون ۽ خسته حالت ۾ نظر ايندا آهن، جيڪي ’بوهي قبا‘ يا ’ٿهيمن جا قبا‘ جي نالن سان سڃاتا وڃن ٿا. هنن مقبرن مان هڪ ته سيد جعفر شاهه نالي هڪ بزرگ جي درگاهه آهي، باقي ٽن مقبرن لاءِ اها روايت مشهور آهي ته اهي ٿهيم قبيلي جا ٽي فرد هئا، جن تي مصلح سامراجن حملو ڪيو ۽ هو ڌرتيءَ جي حفاظت ڪندي شهيد ٿي ويا. سندن شهادت بعد هر هڪ شهيد جي بيواهه کين اتي ئي دفن ڪرايو، جتي کين شهيد ڪيو ويو هو ۽ مٿان مقبرا پڻ تعمير ڪرايا. ثابت ٿيو ته ان سرزمين ۾ اهڙا مرد مهان مدفون آهن، جن پنهنجي ديس  لاءِ پنهنجي سر جو سانگو به نه ڪيو.

ڪامريڊ شانته بخاري - لياقت راڄپر

ڪامريڊ شانته بخاري

عورتن جي حقن لاءِ ويڙهه ڪندڙ

لياقت راڄپر

پاڪستان جي وجود ۾ اچڻ کان اڳ هندستان ۽ پاڪستان جي علائقن ۾ عورتن جي حالت سٺي نه هئي، ڇو ته انهن جي حقن کي ڪو به تسليم نه ڪندو هو ۽ عورتن کي ٻار پيدا ڪرڻ جي مشين سمجهيو ويندو هو، جنهن کي ٻار پالڻ، گهر جو ڪم ڪار ڪرڻ ۽ ٻنيءَ تي مردن جي ڪمن ۾ هٿ ونڊائڻ وارو ڪم ڪرڻو پوندو هو. ان زماني ۾ ڇوڪرين جي شادي ننڍپڻ ۾ ئي طئي ڪئي ويندي هئي ۽ بلوغت تي پهچڻ شرط شينهن جي ڪلهي چاڙهيو ويندو هو ۽ پوءِ ٻار مٿان ٻار پيدا ڪري انهن جي ريل گاڏي ٺاهي ڇڏبي هئي، جنهن ڪري ڇوڪريون نه ته ٻاراڻي زندگيءَ جو مزو وٺي سگهنديون هيون ۽ نه وري عورت ٿي جواني ڏسنديون هيون.

انيتا غلام علي

انيتا غلام علي

ذڪيه مختيار

هي دنيا فاني آ، هميشه رهڻ واري ناهي. ڪيئي عظيم هستيون آيون ۽ پنهنجا پنهنجا فرض پورا ڪري پنهنجي وقت پڄاڻي هن دنيا مان رخصت ٿي پاڻ کي هميشه جي لاءِ اَمر ڪري ويون. پر اسان انهن سڀني هزارين عظيم هستين سان رهيا ناهيون، تنهن ڪري انهن جو وڇوڙو ايترو تڪليف ڏيندڙ ناهي رهيو. انسان جنهن سان گڏ رهندو آهي، ان جي ئي جدائي نهوڙي نيندي آ. مان جنهن عظيم ۽ معتبر هستي جي لاءِ لکي رهي آهيان ته ٽائپنگ وقت هٿ ساٿ نه ڏئي رهيا آهن، انهن جي ڏڪڻي منهنجي لاءِ دشواري پيدا ڪري رهي آهي ته مان پنهنجي محبوب هستي جي لاءِ ڪيئن لکان ۽ ڇا لکي ڇا لکان؟؟؟؟

پروفيسر احسان احمد بدوي

پروفيسر احسان بدوي

غلام محمد گرامي

سنڌ جي نوجوان، اديب ۽ شاعر، پروفيسر احسان بدويءَ هڪ ناگهاني حادثي جو شڪار ٿيندي، ڪراچيءَ ۾ ۲۲_ نومبر ۱۹۶۵ع تي وفات ڪئي.

مرحوم احسان، سنڌ جي مشهور اديب ۽ اهل قلم پروفيسر لطف الله بدويءَ جو فرزند هو. سندس علمي ۽ ادبي خدمت جو سلسلو، پنهنجي والد ماجد جي سرپرستيءَ ۽ تربيت ۾ شروع ٿيو. افسوس جو هي نوشگفته گل، جواني ديوانيءَ ۾ ئي ڪومائجي ويو.

احسان، مارچ ۱۹۲۶ع ۾ ڄائو، ۱۹۴۴ع ۾ ميٽرڪ پاس ڪيائين ۽ ۱۹۴۵ع ۾ سي اينڊ ايس گورنمينٽ ڪاليج ۾ داخل ٿيو.

امرديپ بڊلاڻي - ناصر قاضي

امرديپ بڊلاڻي

سُريلو ڪلاڪار ۽ طبلي جو وڄتڪار

ناصر قاضي

موسيقيءَ جي سنسار ۾ ڪلاسيڪي گائيڪيءَ جو پنهنجو ميڊيم آهي، جنهن جي پروڙ صرف اهلِ دل ۽ اهلِ قدر ماڻهن کي ئي هوندي آهي. ڇاڪاڻ جو ڪلاسيڪي گائيڪيءَ کي موسيقيءَ جو اصل روح تسليم ڪيو وڃي ٿو. موسيقيءَ جي سنسار ۾ جتي سر ۽ آواز اهميت جا حامل آهن، اتي ساز جو پڻ وڏو عمل دخل آهي. اسان جي سنڌ ۾ ڪيترائي اهڙا ماڻهو ٿي گذريا آهن، جن راڳ رنگ جي هن جهان ۾ فني اختيار سان سر ۽ آواز سان گڏ ساز کي سکڻ ۽ سمجھڻ به ضروري ڄاتو آهي.

زاهد قلباڻي - نصير مرزا

زاهد قلباڻي

جيئن مون ڏٺو

نصير مرزا

پهرئين اپريل 1984ع تي بطور پروڊيوسر مون پروگرام مئنيجر خواجه امداد عليءَ کي جوائننگ اچي ڏني هئي، بعد ۾ اُن وقت جي اسٽيشن ڊائريڪٽر شريف النفس انسان بدر عالم صاحب جي خدمت ۾ سلام ڪرڻ لاءِ پهتس ته اُٿندي ئي اردوءَ ۾ چيائين، هن اسٽيشن جي هڪڙي نوجوان ۽ ذهين ترين پروڊيوسر جو نالو آهي، زاهد حسين قلباڻي! سندس انگريزي عاليشان... سينس آف براڊڪاسٽنگ بهترين، مٿان زندهه دل الڳ، سو سکڻ لاءِ هن سان گهڻو ويجهو رهجانءِ... پوءِ چيائين اڄوڪي ڏينهن آفيس چيئر تي ويهي نه... اسٽوڊيوز جي در و ديوار جو مشاهدو ڪندي وقت گذارجانءِ... هاڻي اسٽوڊيو ۾ بوٿ ڏانهن وڌيس ۽ دروازي واري ”گول شيشي“ مان اندر جهاتي پاتم... ته مائيڪ تي، ٽي صداڪار گڏيا بيٺا هئا، نواب مهدي، عذرا ڪنول جوڻيجو ۽ قمر ميمڻ.... شايد متان هي ڪنهن ڊرامي جي رڪارڊنگ مون سوچيو.....پوءِ بُوٿ واري ڳڙکيءَ مان اندر ڏٺم... ڪنسول آڏو فوم واري اسٽول تي ڪو سنهڙو...سمارٽ... خوش لباس پر جذباتي نموني وارو نوجوان پروڊيوسر جيڪو ڊائلاگ ڊائلاگ جي درست يا بهتر ادائيگي نه ڪري ڏيکارڻ تي صداڪارن مٿان اهڙو ته بِر پئي نظر آيو، جو بس ڀلي ۽ توبهه استغفار... هي نوجوان پروڊيوسر زاهد قلباڻي هو، گهڻو فرئينڪ ۽ آزاد ٻولي ڳالهائيندڙ... ضدي... بي انتها ذهين، اُڦٽ عاشق سڀاءُ ۽ سمجهان ٿو، عمر ۾ مون کان ڪي بس چار...پنج سال ئي وڏو هوندو، ان ڪري جهٽ پاڻ ۾ حجائتا دوست بڻجي وياسين. هونئن ريڊيو حيدرآباد تي مون کان اڳ، غلام حسين شيخ صاحب هن جو گهاٽو، گهرو دوست نظر آيم ۽ ان ڪري هو ادي عابده پروين سان به گهڻو ئي گِهرگهلو هو... شيخ صاحب ۽ ادي عابده ريڊيو حيدرآباد جي ڇاڪاڻ ته بنهه ويجهو رهندا هئا، ان ڪري رمضان شريف جي ههڙن ڏينهن ۾، اسان بي روزائتن جي سڄو ڏينهن، سندن گهر ڏانهن ڊوڙ، رهندي ئي رهندي هئي، جو ادي عابده کي هئو، سٺو سٺو رڌڻ پچائڻ جو شوق ۽ منهنجن هنن، ڪُليگس کي وري کائڻ ۽ سٺا سٺا ڪپڙا پائڻ جو ذوق. سو هي شيخ صاحب هجي يا زاهد... مون انهن کي ڦوهه جوانيءَ ۾ زبردست پئنٽ شرٽ ڳاڙهين، نِيرين ٽائيُن، بيل باٽمن ۽ وڏن ڪالرن واريون بوشرٽون به ويندي پهراڻ ۽ تنگ پاجاما به پائيندي ڏٺو... اڇا! زاهد قلباڻيءَ جي هڪڙي ٻي به ته خصوصيت مون نوٽ ڪئي هئي ۽ اُها هيءَ ته ڪنهن به بالا آفيسر کي هو ”ڪُڙ“ ئي ڪو نه ڪندو هو...آغا سليم صاحب هجي، عنايت بلوچ صاحب، پير اسحاق جان سرهندي... يا مراد علي مرزا، هي سڀ ٿورا ڏکيا ۽ ڪرڙا ريڊيو آفيسر هئا، پر هيڏانهن زاهد به زاهد... ڪندو هو اهو ئي ڪجهه هو، جيڪو هن جي من ۾ ايندو هو... جرئت سان ڳالهائڻ، همٿ سان اسٽينڊ وٺڻ ۽ ڪنهن به صورت ۾ پنهنجي موقف تان نه هٽڻ ته هُن جو سدا جو شيوو رهيو. هڪڙي ڀيري پنهنجي والد صاحب منظور حسين قلباڻي صاحب وٽان آمريڪا مان موڪليل سينٽ آفيس ۾ هڻي آيو، ته هڪ بالا آفيسر چيس...هي...هي قبرستان وارو....”عطر“ ڇو هنيو اَٿئي!؟...تڏهن مون کي مخاطب ٿي ۽ هن ڏانهن اشارو ڪندي ڪاوڙ ۾ چيائين....ڪه....ڇا ڄاڻي ڪڻڪ جي مانيءَ مان!؟ ۽ پوءِ ٻانهن کان ڇڪيندو پاڻ سان گڏ مون کي به اُتان وٺيو هليو ويو... هاڻي ان ڳالهه کان پوءِ ڇا ٿيو جو، چند ڏينهن جي اندر اندر زاهد جي ريڊيو ڪوئيٽا تي بدلي ٿي وئي. اها خبر ٻڌڻ سان ڊوڙندو فرسٽ فلور تي هن جي ڪُنڊ واري آفيس ۾ پهتس، ته ڇا ڏسان، ڪنهن پنهنجي من پسند ٽئلنٽ... جنهن سان هن کي ڏاڍو پيار هو، ڪرسيءَ تي اوڪڙو ويٺو، سافٽ ڊرنڪ نوش ڪري انهيءَ بدليءَ واري ڏک يا اُتي ويٺل يار کان ڌار ٿيڻ جي غم ۾ زارو قطار رُنو ويٺي.... تڏهن زاهد تي مون کي بي پناهه پيار آيو هو. خير بِلا آخر ڪوئيٽا مان سال کن جو بن واس ڪاڏي هو موٽيو، ته هن وٽ نئين ٽهي ٽائپ پروگرام آيو... جنهن ۾ مون امر سنڌو... رخسانه پريت...پرهه سنڌو...اياز لطيف، حسن امام قادري ۽ ٻين به اهڙن بي پناهه ذهين نوجوانن کي هن سان گڏ ڪم ڪندي ڏٺو. ان کان اڳي هُن بطور ڊراما پروڊيوسر عبدالقادر جوڻيجي کي ريڊيو حيدرآباد تان متعارف ڪرايو هو ۽ کائنس يڪا چوڏهن ڊراما لکرايا، جيڪي سڀ جا سڀ Hit ۽ زبرست!! ۽ انهن مان هڪ ڊرامي ۾ ته، هن پاڻ به ”هيرو“ جو ڪردار ادا ڪيو ۽ جنهن ۾ پنهنجي هيروئن بڻايو هئائين آپا مهتاب چنا، يعني آواز جي چنڊ کي... هاڻي زاهد ڪليگ مان ڦِري جڏهن منهنجو بالا آفيسر يعني پروگرام مئنيجر مقرر ٿيو... ته سمجهه... مون کي هاڻي پاڻ هڪڙي فاصلي تي رکندو... پر نه... ڦرڻي ڪرسي تي ويهي به، مون لاءِ هو اهو ئي زاهد هو، جيڪو ماضيءَ ۾ جيئن مخاطب ٿيڻ وقت آڱرين ۽ آزاد لفظن جو وافر استعمال پيو مون تي ڪندو هو... پوءِ به هو ائين ئي ڪندو رهيو... ۽ گڏوگڏ سال به سال اي. سي. آر ۾ منهنجا وڏا ڀاڳ جو... مون کي سڀني ڪليگس تي سبقت به ڏيندو رهيو. ۽ نه فقط ايترو، پر اي. سي. آر تي منهنجي ”پين پڪچر“ لکي پوءِ اها مون کي ڏيکاريندو به هو، تڏهن چوندو هو سانس، سر! ٿورو رحم رحم...ايتري منهنجي تعريف پڙهي هيڊڪوارٽر وارا مون کي مرڳو اُڪو ئي اسلام آباد ئي گهرائي نه وٺن ته ايڏو سٺو پروڊيوسر حيدرآباد ڇا پيو ڪري، سو هٿ ٿورو هلڪو رکو بلڪه ڦلڪو...