ايل وليم سيمور - مختيار ملاح

ايل وليم سيمور

سنڌي ٻوليءَ  جو  هڪ گمنام گرامر نويس

مختيار ملاح

لائنل وليم سيمور (Lionel William Seymour) ائنگلو انڊين هو. سندس جنم ۱۸۵۴ع ۾ بمبئيءَ ۾ ٿيو. سال ۱۸۷۹ع ۾ جنرل  ۽ لينڊ سروي رڪارڊ کاتي ۾ اسسٽنٽ سپرينڊنيڊنٽ لڳو ۽ اڳتي هلي سپرينڊينٽ تي ترقي ورتائين. ۱۸۹۰ع ۾ سندس شادي امي ايلزبيٿ ڪلارڪ (Amy Elizabeth Clark) سان ڪراچيءَ ۾ ٿي. لينڊ روينيو ۽ جنرل ايڊمنسٽريشن کاتي ۾ سپريٽينڊنٽ هو. هو نه صرف پنهنجي سرڪاري ڪمن ۾ مهارت رکندو هو، بلڪ ادب ۽ ٻوليءَ جي معاملن ۾ به ڪافي دلچسپي رکندڙ هو. سنڌ جي ڪيترن تعلقن ۽ ديهن جا نقشا ۽ رپورٽون پڻ  تيار ڪيل آيل، جن جو تعداد ويهن کان به مٿي آهي. ان کان علاوه هن سرڪاري سطح تي روينيو ڊپارٽمينٽ ۾ ڍل جي سلسلي ۾ اصلاحي ڪم ڪيا. اهڙي طرح هو ادبي سرگرمين ۾ به مصروف رهيو.

شانتي ھيرانند جي - سيد غلام شاھ

شانتي ھيرانند جي

جيڪا ھميشه لاء ھلي وئي.

سيد غلام شاھ

شانتي ھيرانند جيءَ جو تعلق، خوشحال سنڌي خاندان، ھيراننداڻي سان ھو. ھن جي فيملي ورھاڱي کان اڳ، ڪاروبار سانگي لکنئو لڏي ويا ھئا. شانتي کي ننڍپڻ کان راڳ ويراڳ جو شوق، جنون جي حد تائين ھو. لکنئو ڪاليج ۾ موسيقي جي باظابطه سکيا ورتي ۽ پوءِ استاد اعجاز حسين خان رامپوري کان ڪلاسيڪل راڳ سکي. پھريون دفعو لاھور ريڊيو تان پرفارم ڪيائين، جتان کي شھرت ملي. ان کانپوء ھندستان جي مايه ناز نيم ڪلاسيڪل ۽ ٺمري ۾ يگاني گائيڪا بيگم اختر جي باظابطه شاگرد ٿي. جتان ھن نيم ڪلاسيڪل ۽ ٺمري ۾ ڪمال حاصل ڪيو. ھي بيگم اختر کي امي سڏيندي ھئي. بيگم جي آخري پساھن تائين ھن ان جو ساٿ نڀايو، بلڪ ان جي فوت ٿيڻ کان پوءِ کيس ٽربيوٽ طور بيگم اختر تي ”مائي ممي“ نالي ھڪ ناياب ڪتاب لکيو.

ھيرو ٺڪر - شوڪت شورو

ھيرو ٺڪر

سنڌي ادب جو ھيرو

شوڪت شورو

اسان وٽ عالم يا اسڪالر ان کي سمجھيو ويندو آهي، جنهن جي ڪنهن يونيورسٽي مان پي ايڇ ڊي ڪيل هجي. برابر اها هڪ وڏي رتبي واري ڊگري آهي، پر ان ڊگري حاصل ڪرڻ سان ڪو شخص خود بخود عالم ڪونه بڻجي ويندو آهي. اسان وٽ اها ڊگري عام طور مٿئين گريڊ ۾ ترقي سان گڏ الائونس وٺڻ جو وسيلو بڻجي وئي آهي. هر پي ايڇ ڊي ڪيل ماڻهو عالم ڪونه هوندو آهي. جنهن شخص ۾ علميت ۽ ريسرچ ڪرڻ جا گڻ هوندا، ان لاءِ اهڙي ڊگري جو هجڻ ضروري به ڪونهي. هو پنهنجي ڄاڻ ۽ علمي اهليت سان پاڻ کي مڃائي سگھي ٿو. هيرو ٺڪر انهن ٿورن شخصن مان آهي، جنهن وٽ اهڙي قسم جي ڪا ڊگري ڪانهي، پر هو هڪ مڃيل عالم ۽ ليکڪ آهي. هن جون علمي ادبي خدمتون ايتريون اهم آهن جو خود هن تي پي ايڇ ڊي ڪري سگھجي ٿي.

ڊولامل بولچند

ڊولامل بولچند

سنڌي ٻوليءَ جو گمنام لغت ۽ گرامر نويس

مختيار ملاح

ڊولامل بولچند (Dulamal Bulchand)، جو تعلق حيدرآباد سان آھي ۽ حيدرآباد ۾ پيدا ٿيو. پرمانند ميوارم جو عزيز هو. سندس جنم ۱۸۵۷ع ۾ ٿيو ۽ دهيانت ۱۹۱۷ع ۾ ٿيو. هو ان وقت حيدرآباد جنرل لائبريريءَ ۾ لائبريرين هيو.

سال ۱۸۵۸ع ۾ ڪمشنر بارٽل فريئر جي هدايت تي، ڪراچيءَ جي طرز تي هڪ لائبريريءَ ”حيدرآباد نيٽو جنرل لائبريري“ جو قيام، حيدرآباد شھر اندر عمل ۾ آندو ويو. هيءَ لائبريري پڻ سرڪار ۽ عوام جي تعاون سان ٺھي راس ٿي. ڊولامل بولچند، هن لائبريريءَ جو ملازم هو ۽ ترقي ڪندي لائبريرن جي عهدي تي پهتو. کيس مطالعي جو وڏو شوق هوندو هو. سندس پوٽي، ماريا ڊسوزا، جيڪا هندستان ۾ ڪنهن ڪاليج جي پرنسپال هئي، تنهن لکيو هو ته؛ ”مان پنهنجي ڏاڏي ڊولامل بولچند تي فخر ٿي ڪيان، جنهن ۱۹۰۴ع ۾ انگريزي-سنڌي لغت جوڙي شايع ڪئي هئي. هو هو هڪ ذهين انسان ۽ عالم هو ۽ وٽس تمام وڏي لائبريري هوندي هئي“.

مونس بخاري

مونس بخاري

مرتضيٰ سيال

اھو ۱۹۹۰ع جو زمانو آهي، آئون عبرت مئگزين جو انچارج هئس. ڏوڪريءَ کان هڪ نوجوان مون ڏانهن خط لکندو هو. آئون کيس مئگزين لاءِ ڪجھ لکي موڪلڻ لاءِ چوندو هيس. اڳتي هلي هن لکڻ شروع ڪيو. سال ڏيڍ کان پوءِ هن جو خط آيو، جنهن ۾ لکيائين ته ”حيدرآباد اچڻ ٿو چاهيان.“ ٿورن ئي ڏينهن کان پوءِ، عبرت مئگزين جي آفيس گلستانِ سجاد ۾، هڪ ڏينهن آفيس جي پٽيوالي رفيع ڀائي اچي ٻڌايو ته ڪو مونس بخاري اوهان ساڻ ملڻ آيو آهي. اها اسان جي پهرين ملاقات هُئي، هن هالا ناڪي تي هڪ پولٽري فارم تي ڪم ڪندڙ پنهنجي ماسات وٽ رهڻ شروع ڪيو، هڪ ڏينهن کيس مون هيرآباد ۾ ڏٺو، انگريزي اخبار ڊان هٿ ۾ هيس، حال احوال ٿيو ته ٻڌايائين ته هالا ناڪي کان روزانو پنڌ اچي هتان اخبار خريد ڪندو آهيان ۽ واپس وڃي شام تائين اخبار پڙهندو آهيان، پنڌ ان ڪري ايندو آهيان جو آهي پئسا بچائي انهن مان اخبار خريد ڪندو آهيان. مون کي سندس اها ڳالھ ڏاڍي وڻي.