حڪيم محرم خان لغاري

حڪيم محرم خان لغاري

بابا جون ساراڻيون

راشد لغاري

هتي آتم ڪٿائن، جيون ڪٿائن ۾ والدين تي وڌ کان وڌ لکيو ويو آهي. والدين وري پنهنجي ڪٿائن ۾ اولاد توڙي دوستن ۽ دل جي رازن تي جي ڀري لکيو آهي. بابا سائين حڪيم محرم خان لغاري جنم به نومبر ۱۹۳۳ ۾ ورتو هو. جڏهن ته هو اسان کي الوداع به ساڳئي مهيني ۾ ڪري ويو آهي. هن جنم ۽ وڇوڙي جي عرصي کي پورا ۸۹ سال مڪمل ٿيا آهن. بابا سائين ٻڌائيندو هو ته هي ڄم جي تاريخ ته سڃاڻپ ڪارڊ ۾ ايتري لکيل آهي پر آئون ورهاڱي وقت ۱۶ کان ۱۷ سال جو هئس. جڏهن مون بابا سائين کان پڇيو ته اوهان مونکي ورهاڱي جي وقت جون ڪي يادگيريون يا ڳالهيون ٻڌايو. بابا چيو ته اهي ڪي ڏهاڪا اڳ ۾ پڇيو ها ته ياد هيون هاڻ جسامت جي ڪمزوري سان ان ورهاڱي جون يادگيريون ڪجهه وڃي بچيون آهن. ان وقت بابا سائين اسان جي ڏاڏي امان جادو ۽ ڏاڏا بابا جان محمد لغاري ۽ سندس ڪٽنب گلاب لغاري جي ڀرسان سياسي حوالي سان پاڪستان ۾ مشهور ڳوٺ ماڻڪ لغاري ۾ گهر اڏي ويٺل هئا. ماڻڪ لغاري جي گورنمينٽ پرائمري اسڪول جي داخلا واري رجسٽرڊ تي پهريون نالو به شاگرد طور بابا سائين جو داخل هو. منهنجي خيال ۾ بينظير ڀٽو جي شهادت وقت هن اسڪول جو اهو رڪارڊ به ساڙيو ويو هو. بابا چيو ته ورهاڱي وقت هتي رهندڙ ماڻهن ۾ وڏي ڀاڄ پئجي وئي هئي. اهي اصل اجها ڇڏي هندوستان لڏپلاڻ ڪري وڃي رهيا هئا، ڄڻ ته اسان جي جيون کي به خالي ڪري وڃي رهيا هئا. ان ۾ موجود هڪ عورت کان امان ۲۵ روپين ۾ ڳئون خريد ڪئي هئي. هڪ شخص ويندي کيس هڪ وٽورو (گلاس) ڏئي ويو هو. اهڙا قصا بابا سائين کوڙ ٻڌايا هئا. اتي بابا سائين درزڪو ڪم به ڪيو. بابا ٻڌائي ٿو ته اسان جو ڏاڏا جان محمد ۽ سندس ڪٽنب واڍڪي ڪم ۽ درزڪي ڪم جا وڏا ماهر ۽ ڄاڻو هئا. ڏاڏا جان محمد لغاري جي هٿ جا ٺاهيل ڪوٽ ته ان وقت جا سياستدان به شوق سان پائيندا هئا. پو بابا سائين ۽ اسان جو ڏاڏا وارا حيدرآباد لڏو کڻي ويا هئا. بابا ٻڌائيندو هو ته اسان حيدرآباد ۾ پورا ۲۰ ورهيه گذاريا هئا. ان وقت هتي هڪ سبحان الله هوٽل هوندي هئي جتي هو به وڃي ويهندو هو. اتي سندس دوستي مشهور هاري اڳواڻ غلام حسين سومرو ۽ مشهور وڪيل نور الدين سرڪي سان ٿي. بابا سائين جو هڪ ڪيس نور دين سرڪي مفت ۾ وڙهيو هو. نور الدين سرڪي کي ڪير ٽنڊو غلام علي يا گلاب لغاري جو ٻڌائيندو هو ته پو بابا لا سلام موڪليندو هو. بابا سائين پوري ڄمار هڪ خودداري سان گذاري ۽ پنهنجي سچائي، سادگي جو ڀرم بلند رکيو. هن جا دوست جتي حڪيم ۽ طبيب هوندا هئا ته اتي عام غريب، پينو فقير، سوالي، پورهيت ۽ غير مسلم پورهيت سندس وڏا ساٿي هوندا هئا. هو ڪنهن غريب جي گرفتاري تي ٿاڻي تي به پهچي ويندو هو. پو اهي ٿاڻي جا صوبيدار به سندس دوست هوندا هئا. ڪراچي جو سينيئر صحافي سردار قريشي، مرحوم عثمان اجميري، مرحوم اقبال قريشي به سندس دوست هئا. جيڪي دواخاني تي به ايندا هئا.

غلام قمبر حاجاڻو

غلام قمبر حاجاڻو

سياسي، سماجي، علمي ادبي شخصيت

شفيق وساڻ

ڪورڪي کان ڪراچي تائين غلام قمبر حاجاڻو جو سفر ۽ سنڌ جي ماڻھن جي خدمت ڪرڻ عزت ڏيڻ سندس طبعيت ۾ سمايل آھي، مان سائين غلام قمبر حاجاڻو سان ڪراچي سچل ڳوٺ ۾ ملاقات ڪئي، سندس سياسي گفتگو علمي ادبي پورھيو قابل تعريف ساراه جوڳو آھي، سندس کاھوڙي ڪردار ڪنھن کان وسرڻ جوڳو نه آهي، غلام قمبر حاجاڻو جي پيدائش سندس آبائي ڳوٺ ڪورڪي ۾ ۱۹۶۶ع ۾ ٿي، ابتدائي تعليم پرائمري گورنمينٽ ڪورڪي مان حاصل ڪيائين، مئٽرڪ گورنمينٽ ھاءِ اسڪول ٽالپر وڏا کان حاصل ڪيائين انٽر سائنس گورنمينٽ سپريئر سائنس ڪاليج خيرپور ميرس کان حاصل ڪيائين ۽ ايم اي MA IR شاھ عبداللطيف يونيورسٽي خيرپور کان حاصل ڪيائين، پاڻ مھمانواز ۽ کلڻو ملڻو ۽ بااخلاق ۽ سادي طبيعت جو مالڪ آھي، سياست جي شروعات شاگرد سياست کان سياسي قوم پرست پارٽي عوامي تحريڪ کان ڪئي، ھن وقت عوامي جمھوري پارٽي ۾ ڪارڪن کان اھم ذميوار عھدن تي ڪم ڪيو آھي، ھن وقت ڪراچيءَ جو عوامي جمھوري پارٽيءَ جو نائب صدر آھي، غلام قمبر حاجاڻو نظرياتي ماڻھو آھي سندس ملاقات ڪرم وساڻ ۽ مختيار حاجاڻو سان ٿي انھن جي ڪچھرين ۽ گڏجاڻين کانپوءِ پاڻ شھيد فاضل راهو ۽ رسول بخش پليجو سان گڏ عوامي تحريڪ سان گڏجي ڪم ڪيو، انھن دوستن مون کي سياست ۾مائل ڪيو ان کانپوءِ ايس ايس ٽي SST سجاڳ ٻار تحريڪ عوامي تحريڪ ۾ ڪارڪن ۽ مختلف عهدن تي دل سان ڪم ڪيو ايم آر ڊي ڪالاباغ ڊيم ٺھڻ خلاف لانگ مارچ ڪيا، ڪامريڊ غلام قمبر حاجاڻو سنڌ جي ھر ننڍي وڏي مسئلي ظلم ناانصافين وڏيريڪي نظام خلاف سندن سگھارو آواز رھيو آھي شھيد عوام محمد فاضل راھو جي شھادت کانپوءِ عوامي تحريڪ کي ڇڏي صحافت ڪئي ۽ پوءِ وري عوامي جمھوري پارٽي ٺھرائڻ ۾ سندس اھم ڪردار رھيو آھي، ھن وقت سندس سياسي وابستگي عوامي جمھوري پارٽي سان ئي آھي.

شھيد رتو خان جلباڻي

شھيد رتو خان جلباڻي

ڪلھوڙا دورجي جرنيل جي سوانح حيات، اولاد ۽ آثار

تحقيق ۽ تحرير: شيخ جاويد علي سنڌي

سنڌ جي جلباڻين جو وڏو سعيد خان عرف صوبدار خان جلباڻي ھو جنھن جو اصل وطن ڪڇي گنداواھ جو شوراڻ وارو علائقو ھو. پاڻ ميان وال تحريڪ جي سرواڻ ميان نصير محمد ڪلھوڙي جو فقير ھو. سعيد خان جلباڻي، قلات جي رياست شوران کان ھجرت ڪري موجودھ ڳڙھي خيرو ويجھو ميانوال تحريڪ جي سنجر ڀٽيءَ واري مرڪز ۾ اچي رھڻ لڳو. سيد لال شاھ بري رحھ جا مجاور اوڏ فقير بھ ان وقت شوران مان ھجرت ڪري آيا ھئا. چون ٿا تھ سعيد خان جلباڻي جون ۳ شاديون ٿيل ھيون جن مان کيس ھيءُ ۴ پٽ ڄاوا ۱) ڳاڙھو خان ۲) محبت خان ۳) مسُو خان۽ ۴) رتو خان. ڳاڙھي خان جي اولاد ڳاڙھاڻي سڏجي ٿي. مُحبتاڻي محبت خان جلباڻي جو اولاد آھن. اھي مسو ديري ۾ رھن ٿا ۽ ڪجھ گھر ڀانڊي واري دڙي جي اوريان ٽھ شاخي وٽ رھائش پذير آھن. جلباني خاندان جا ڪجھ ماڻھو ڀنڀي خان جلباڻي کي رتي خان ِ جلباڻي جو ويجھو عزيز سمجھن ٿا. ٻين گھرواري مان مسو خان ۽ محبت خان ھيس. جڏھن تھ ٽين گھرواري مان رتو خان چاول ھيس. مسُو خان جلباڻي فقيراڻي طبيعت رکندڙ امير ھو جنھن ساري عمر شادي ڪانھ ڪئي. ھن سکر واھ جي ڪنڌيءَ سان شبڙ شاھ وٽ پنھنجي نالي پويان ڳوٺ مسُو ديرو(Masudero) آباد ڪيو. پراڻي زماني ۾ مور شاھ جي گھر وٽان سکر واھ وھندو ھو. جڏھن مسُو ديرو سنڌو درياھ جي ٻوڏن ۾ڊھي ويو تھ سير (Sir) وٽ مسُوديرو جي نالي سان ٻيون شھر آباد ڪيو ويو. موجودھ ۵۰۰۰ آبادي وارو مسو ديرو وارو ڳوٺ طيب ۽ نئون ديرو جي وچ ۾ آباد نظر اچي ٿو جيڪو جلباڻي قبيلي جو ساڳئي نالي وارو ٽيون شھر آھي. رتي خان جلباڻيءَ جي اولاد رتاڻي آھن. جڏھن تھ ڀنڀو خان جلباڻي وري ڀنڀاڻين جو وڏو آھي. جلباڻين جا مٿين شاخن کان علاوھ ٻيا پاڙا بھ آھن جھڙوڪ قلندراڻي، غازاڻي، فاضلاڻي، شھداداڻي، ڏتاڻي ۽ ٺينگاڻي وغيرھ.

مولوي محمد حسن پهوڙ

مولوي محمد حسن پهوڙ رحه

کپري جي تعليمي ادارن جو باني:

استاد لغاري

۱: سوانح عمري:

کپري جي تعليمي ادارن جو باني، مولوي محمد حسن ولد عبدالرزاق ذات پهوڙ، ۲۶ نومبر ۱۹۱۲ع تي، ڳوٺ فتح خان مريءَ ۾ پيدا ٿيو. پاڻ پنهنجي هٿ اکرين هڪ هنڌ لکي ٿو، ته “۲۶ نومبر ۱۹۷۲ع تي، منهنجي عمر جا ۶۰ سال پورا ٿيا، ته مون کي رٽائر ڪيو ويو. ” انهيءَ فقري مان اها تصديق ٿئي ٿي، ته “سندس جنم جي تاريخ ۲۶ نومبر ۱۹۱۲ع ئي درست آهي. ” سندس انتقال جو سال ۽ تاريخ، ۱۸ ڊسمبر ۱۹۷۷ع آهي. اهڙيءَ ريت هن بي بقا ۽ فاني دنيا ۾، پاڻ ۶۵ سال زنده رهيا. جيستائين سندس والد صاحب جي حقيقي نالي جو تعلق آهي، ته محترم ڌڻي بخش بروهي صاحب پنهنجي هڪ ليک ۾ لکي ٿو، ته “هن مرد مجاهد “ڀَلُو پهوڙ” جي گھر ۾ اکيون کوليون. ” مولوي صاحب جو لائق شاگرد ۽ پنهنجي وقت جو مثالي استاد، مرحوم فقير محمد راڄڙ صاحب پنهنجي تحرير ۾ هڪ هنڌ لکي ٿو، ته “مولوي محمد حسن پهوڙ رحه، سال ۱۹۱۲ع ڌاري “عبدالرزاق پهوڙ” جي گھر ۾ اک کولي. ” جڏهن ته مولوي صاحب پاڻ پنهنجي “آپ بِيتيءَ” ۾، پنهنجي هٿ اکرين “محمد حسن ولد عبدالرزاق” ئي لکيو آهي. ان مان ثابت ٿئي ٿو، ته “ڀَلُو” سندس والد صاحب جو ڪوڏاڻو نالو آهي. البت ان جو حقيقي، اصلي ۽ قانوني نالو “عبدالرزاق” ئي آهي. هن کان اڳ منهنجي هڪ مقالي ۾، پُروف جي سَهوَ سببان، سندس جنم جو ڳوٺ جھنڊو خان مري لکجي ويو هو، جنهن کي درست ڪري، فتح خان مري لکيو ۽ پڙهيو وڃي.

خليق ٻگھيو

خليق ٻگهيو

تخليق ۽ تنقيد جو سگهارو نانءُ

ناشاد شوڪت شنباڻي

اسين جڏهن به شاعريءَ جي متعلق ڳالھ ڪندا آھيون ته اهو خيال ذهن ۾ اچي ويندو آھي ته هن شاعريءَ کي تنقيدنگاريءَ ۾ پيش ڪيو وڃي ته جيئن اڃان وڌيڪ ادبي تنقيد ٿئي ته اها وڌيڪ حسِين بڻجي. ڇو ته تنقيد تنقيدنگاريءَ جا موضوع تمام گهڻا وسيلي هوندا آھن هڪڙي تنقيد اُها هوندي آھي جنهن ۾ تقيندنگار پنهنجي تجربن ۽ خيالن سان تخليق کي چار چنڊ لڳائي ڇڏيندو آھي ۽ هڪڙي تنقيد وري ذاتي به هوندي آھي جيڪا تخليق سان گڏ تخليقڪار به مايوس ڪري وجهندي آھي. اڄ هڪ ڳالھ آھي هڪ اهڙي تنقيدنگار جي جيڪو تخليقڪار به ڪمال جو آھي جنهن ڪڏهن به تنقيد براءِ تذليل ناهي ڪئي پر هُن پنهنجي پورهي سان تنقيد براءِ اصلاح ڪئي آھي اهو آھي خليق ٻگهيو. مون ڪٿي پڙهيو هو ته ڪي تنقيدنگار سخت مجاز جا هوندا آھن جيڪي ڦُٽندڙ ادبي ٻج کي پنهنجي سخت مجازي جي ڪري ڦٽڻ ئي ڏيندا آھن ۽ ٻيا وري اهڙا تنقيدنگار اُهي هوندا آھن جيڪي پنهنجي نرم مجاز سهڻي سلوڪ جي ڪري ڦٽندڙ ادبي ٻج کي ادب جو پاڻي ڏئي تيار ڪندا آھن پيارو خليق ٻگهيو به انهن تنقيدنگارن ۾ شامل آھي جيڪي سهڻي سلوڪ ۽ نرم مجازي جي ڪري سڃاتا وڃن ٿا.