اميران بيگم - نصير احمد چنا

اميران بيگم

لوڪ گيتن جي سريلي فنڪارا

۸ جون سندس ورسيءَ جي حوالي ۾

نصير احمد چنا

سنڌي ماڻهو جهڙا قربائتا آهن، اهڙي ئي سنڌي ٻولي لوڪ ادب ۾ مڪمل طور تي ڪارائتي ثابت ٿي آهي. شاهه رح سائين جي شاعري کان لوڪ گيتن تائين جي تاريخ ۾ نظر وجهبي ته جنهن سيلقي سان ٺيٺ سنڌي ٻولي جا لفظ پر لطف نظر ايندا. ائين شايد متان ڪنهن ٻي ٻولي جا لفظ نه نظر اچن. جڏهن لوڪ ادب جي ڳالهه نڪري اچي ٿي ته کوڙ سارا نالا ذهن ۾ تري آيا آهن. جن پنهنج  دل سان هميشه لوڪ گيتن کي زندهه رکيو جن ۾ جيجي زرينه بلوچ، مائي ڀاڳي، زليخان، خديجا توڙي زيب النساءِ ۽ وغيره مطلب ته هر هڪ فنڪار ان موضوع تي پنهنجي پنهنجي واري وڄائي آهي پر انهن ۾ سنڌي لوڪ گيتن ۽ سهرن جون تمام گهڻيون ڪيسٽون جنهن ڏنيون آهن. اها ڄاتل سڃاتل سنڌي سهرن جي راڻي محترمه اميران بيگم ئي آهي، جنهن جي زندگي ڄڻڪه لوڪ گيتن ۽ سهرن لاءِ ئي مقرر هئي. اسان ڏسون ٿا ته لوڪ گيتن/سهرن جون جيتريون نيون طرزون/ڌنون اميران بيگم پيش ڪيون آهن. ايتريون طرزون/ڌنون ڪنهن به ٻئي فنڪاره نه ڏنيون آهن. اهو به هڪ موسيقي جي دنيا ۾ ڪمال آهي. اميران بيگم کي سنڌي لوڪ گيتن سهرن تي عبور حاصل هو.

اميران بيگم ۱۹۶۰ع ۾ ان وقت جي تعلقي هينئر جي ضلعه گهوٽڪي جي ميرپور ماٿيلو شهر جي هڪ ڳوٺ يارو لنڊ ۾ الهڏنو مڱڻهار جي گهر ۾ جنم ورتو. ٻڌايو وڃي ٿو ته الهڏنو فقير به سٺو گائڪ هو. سو اميران بيگم پنهنجي والد صاحب جي گائڪي کان متاثر ٿي ان کان ئي سکيا ورتي ۽ ۱۸ سالن جي عمر ۾ ئي ڳائڻ شروع ڪيو. پهريون ته سندس ڳائڻ تي خاندان وارن اعتراض به ڪيو پر پوءِ موڪل ڏنائون جو پهريون کان ئي لوڪ گيتن/ سهرن سان دلچسپي هئس. ماڻهن جڏهن سندس ڳايل سهرا ٻڌا ته بيحد متاثر ٿي پيا. ۽ کيس، خوشيءَ جي موقعن تي دعوت ڪري گهرائيندا هئا. محترمه اميران بيگم دعوتون خوشيءَ سان قبول ڪندي هئي پوءِ معاوضو جيڪو به ملندو هئس ته قبول ڪندي هئي. خوشي کي خوشي سمجهندي ناراض نه ٿيندي هئي.

اميران بيگم ۲۵ سالن جي عمر ۾ ريڊيو پاڪستان تي ”تنهنجي هٿ ۾ آ فون هيلو هيلو تي ڪرين،“ سهرو رڪارڊ ڪرايو. جيڪو عوام ۾ ڏاڍو مقبول ٿي ويو ۽ هن جي سڃاڻپ پڻ بنجي ويو. ان کان پوءِ ”سهڻا سڀاڻي مان ڏنڀرو پچائينديس“. ”هيلي ڪاپٽر تي سير ڪراءِ منهنجي دل ٿي گهري.“ هڪ دفعو ٻيهر وري ”لونگ ڦوٽا ٿالهي ۾ آءٌ کنيو پئي اچان“. جڏهن ريڊيو تي رڪارڊ ٿيو ته تمام گهڻو مشهور ٿي ويو. سندس ڏينهون ڏينهن شهرت وڌندي رهي ان کان پوءِ ”جهڙو گهوٽ سهڻو، تهڙي ڪنوار آهي“. ”تنهنجي واچ تنهنجي منڊي، سهڻا کل ته سهي.“ ۽ ان کان سواءِ مختلف چينلز تي به سندس لوڪ گيت سهرا رڪارڊ ٿيل آهن، جنهن ۾ ”ماڻهن شاديون ڪيون اسان دعائون ڪيون سين.“ تمام مشهور ٿيو ان کان سواءِ ڪافي سارا سهرا شامل آهن.

محترمه اميران بيگم تمام سٺن شاعرن جي شاعري ڳائي آهي. پاڻ سنڌي، اردو، سرائيڪي ۽ پنجابي ۾ به ڪافي، ڪلام، سهرا ۽ لوڪ گيت ڳايا اٿس، ان مان اندازو لڳائي سگهجي ٿو ته سندس ۱۰۰ کان وڌيڪ البم مختلف ڪمپنين پاران رليز ٿيل آهن. جنهن ۾ لوڪ گيتن سهرن جا ۹۰ کن البم رليز ٿيل آهن ۽ باقي ٻيا البم گيتن/ ڪلامن تي مشتمل آهن. محترمه اميران بيگم درويشياڻي عورت هئي پاڻ الله تعالي جي وليئن جي درگاهن تي حاضريون ڀريندي هئي. جتان کيس روحاني سڪون ملندو هو. پاڻ پنهنجا سور لڪائيندي مخلوق جي خوشين ۾ خوش ٿيندي هئي. جو آخري وقت تائين گيت ۽ ڳيچ سندس جي زبان تي سجا رهيا. لوڪ ادب لاءِ ۱۰۰ کان وڌيڪ البم گيتن ۽ سهرن جا ڏئي محترمه اميران بيگم لوڪ ادب جو شان ۽ شوق وڌايو ۽ اهو ثابت ڪري ڏيکاريون ته لوڪ ادب بي معنيٰ نه آهي، بلڪ با معنيٰ آهي. مرحومه اميران بيگم سنڌي لوڪ گيتن ۽ سهرن کي ڄڻڪ نئون جنم ڏنو. جيڪا محنت مرحومه اميران بيگم ڪئي ان جومثال مشڪل سان ملي سگهي ٿو. پر افسوس سان چوڻو ٿو پوي ته هيءَ سُريلي فنڪاره ۸ جون ۲۰۱۲ع تي ڪينسر سبب هميشه لاءِ اسان کان جدا ٿي وئي. سندس وڇوڙي سبب جيڪو لوڪ ادب ۾ خال پيدا ٿيو آهي، ڀرجي ڪين سگهبو.

محترمه اميران بيگم پنهنجي امر آواز، خوشين جي گيتن، سهرن، ڳيچن ۽ لوڪ گيتن سبب هميشه زنده رهندي ۽ عوام هن سريلي لوڪ گيت فنڪاره کي پنهنجي دلين مان ڪڏهن به ڪين وساريندو. محترمه اميران بيگم جي پھرين ورسي تي هن سريلي لوڪ گيت ڪلاڪار کي مختصر لفظن ۾ ڀيٽا پيش آهي.