خواجه محمد زمان
سنڌ جو تاريخي ڪردار
حضرت لواري شريف وارو
حاجي احسان ميمڻ
لواري
شريف سٿ جي سرواڻ حضرت سلطان الاولياءَ خواجه محمد زمان قدس سره جن جو جنم 21
رمضان المبارڪ 1125 هجري مطابق 1713ع تي سنڌ جي قديم ڊيلٽا ۽ جنت نماء وادي جي شهر
پراڻي لواري شريف ۾ ٿيو. سندن سلسله نسب اسلام جي اول خليفي حضرت ابوبڪر صديق رضي
الله عنه سان ملي ٿو. هن خاندان قضيهء ڪربله کان پوءِ عربستان کي الوداع ڪري سن
170هه مطابق 786ع تي سنڌ ۾ اچي سڪونت اختيار ڪئي. حصرت جن جو والد حضرت شيخ عبد
اللطيف المعروف ڍير ڌڻي اهل دل درويش هو. سندن خاندان جو طريقت سلسلو سهروردي هو
مگر هن جي جوانيءَ کان ٺٽي ننگر جي نقشبندي بزرگن سان صحبت رهي انڪري حضرت مخدوم
آدم جي فرزند حضرت مخدوم فيض الله جي هٿ بعيت ڪري نقشبندي سلسلو اختيار ڪيو. قرآن
شريف ۽ حديث جو عالم هو. پنهنجي فرزند حضرت خواجه محمد زمان قدس سره جن جي ابتدائي
تربيت پاڻ ڪيائين. حضرت جن جو چهرو ننڍي هوندي کان ئي انوار ولايت ۽ معرفت سان
معمور هو انڪري والد ساڻس بيحد پيار ڪندو هو. سندن طبي ذهانت ۽ تيز فهمي سبب وڌيڪ
شرعي ۽ طريقتي تعليم جي تڪميل ٺٽي ننگر ۾ نقشبندي بزرگن جي نگراني ۾ ٿي جن سان اباڻو
تعلق هو. ٺٽو ننگر ان دور ۾ علمي اعتبار کان عروج
تي هو. وڏا وڏا عالم ۽ فاضل درس و تدريس جي ڪم ۾ مشغول هئا. حضرت جن ظاهري
تعليم مخدوم محمد صادق نقشبندي کان سندس ئي درسگاهه مان حاصل ڪئي. مخدوم محمد
صادق، مخدوم محمد اشرف ولد مخدوم آدم جو ناٺي هو. پاڻ بلند پايه جو عالم هو. حضرت
شاهه عبد اللطيف ڀٽائي جي صحبتي هجڻ سان گڏ کيس ان دور جي نامور هستي مخدوم محمد
معين ٺٽوي جي شاگردي پڻ نصيب ٿيل هئي. مخدوم محمد معين وري عالم هند حضرت شاهه ولي
الله محدث دهلويءَ جو شاگرد هو. حضرت شاهه ولي الله اهو عالم هو جنهن پنهنجي علمي
تبحر ۽ ذهني صلاحيتن سان ان دور ۾ صوفي نظرين وحدت الوجود ۽ وحدت الشهود ۾ پيدا ٿيل
مونجھاري ۽ ڪشمڪش کي ختم ڪيو هو. جنهن کان پوءِ اسلامي تصوف ۾ تاريخي تبديلي آئي.
جنهن اڳتي هلي ان تسلسل ۾ حضرت سلطان الاولياء اهڙي انقلابي تصوف جو اهم ترجمان ۽ شارح ثابت ٿيو.